Ғылым ақпарат және мониторинг бөлімі

Сырдария-Түркістан МӨТП Боралдай филиалы Тұттыбұлақ үңгірінен қола дәуіріне жататын артефактілер табылды. Ғылым, ақпарт және мониторинг бөлімінің қызметкерлері Ә.Х.Марғұлан атындағы археология институты жүргізген қазба жұмыстарына қатысты. Қазба жұмыстарының нәтижесінде үңгір ішінен 1 метр тереңдіктен 10 ға жуық металдан жасалған құралдардың таға, пышақ, найзаның ұшы бөлшектері және ұстаның құралдары, кілт тәрізді артефактілер табылып отыр. Табылған заттардың Қарахан кезеңіне жатады деп болжамдалуда. Және де қола дәуіріне жататын сүйектер қасында садақтың жебелері табылған, археологтардың болжамы бойынша бұл аңшының сүйегі болуы мүмкін.

08.07.22-7 08.07.22-7 08.07.22-7 08.07.22-7


Сырдария-Түркістан МӨТП-кі ғылым, ақпарт және мониторинг бөлімінің меңгерушісі Тажиева А.Д. ағымдағы жылдың маусым айының 27-сі мен 1-ші шілде күндері аралығында ҒК «Ә.Х.Марғұлан атындағы археология институты» арасында жасаған өзара ынтымақтастық туралы меморандум негізінде жүргізіліп жатқан зерттеу жұмыстарына қатысу мақсатында Боралдай филиалында далалық іссапарда болды. Іссапар ҚР Ұлттық музейінің бас ғылыми қызметкері, тарих ғылымдарының докторы, ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі Таймағамбетов Жакен Кожахметович басқарған топ және Германияның Тюбингинский университетінің профессоры Тұттыбұлақ үңгірінде археологиялық зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Тұттыбұлақ үңгірі откен ғасырдың 50-ші жылдарынан белгілі. Бұл үңгірді археолог Хасан Алпысбаевич Алпысбаев ашқан бірақ ол кездері үңгірге жету жолдың жоқтығына байланысты зерттелмеген, бірақ бұл үңгірдің археология үшін өте қызықты екенін атап өткен.

Қазба жұмыстарының мақсаты тас дәуірінде үңгірде адамдар тіршілік еткенін анықтау және сол кезеңдерге жататын артефактілерді табу. Қазба жұмыстарын жүргізу үшін үңгірде 3х1 метрлік тараншея қазылып аз тереңдікте орта ғасырға жататын керамика бөлшектері, сүтқоректілердің сүйектері, адамның тісі табылды бұл тістің қай дәуірде мекен еткен адамдардың тісі екені Тюбингинский университеттің лабораториясында анықталатын болады және де болжам бойынша аюдың тісі болуы мүмкін. Алдағы уақытта зерттеу жұмыстарының нәтижелері толығырақ жазылады.

08.07.22-1 08.07.22-1 08.07.22-1 08.07.22-1 08.07.22-1 08.07.22-1



Ғылым, ақпарат және мониторниг бөлімінің 2019 жылды жарты жылдығындағы атқарылған жұмыстары.

2019 жылдың сәуір айында далалық зерттеу жұмыстары бойынша ғылым,ақпарат және мониторинг бөлімінің қызметкерлері Боралдай филиалының Теректі шатқалы №2 айналымында Грейг қызғалдағының 1м2 15-18 дана, биіктіктері 25 см-ден 35 см-ге дейін өсіп тұр. Гербарииге алдық.

Ғылыми – зерттеу тақырыбы бойынша 2018 жылғы және 2014-2018 жылдар аралығындағы 5 жылдық Табиғат жылнамасы кітаптары жасалып, шығарылды.

“Экотон” Табиғат қорғау саласының биологиялық зерттеу лабораториясының қызметкерлерімен бірлесе жүргізген далалық зерттеу жұмыстары барысында өңделген материалдар есебі алынып, анықталған омыртқасыздарға мониторинг жүргізілді. Оның ішінде Қазақстан Республикасының фаунасы үшін бірінші рет тіркелген түрлер табылды.

1. Бражник Комарова (лат. Retherakomarovi) бабочка из семейства бражников (Sphingidae) таралу ареалы аз зерттелген түр.

2. Лат. Julodella futura (Semenov 1893) Қазақстан фаунасы үшін жаңа түр.

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің аға ғылыми қызметкері Төре Н. «Боралдай өңірінің реликті (көне) және Қызыл кітапқа енген өсімдіктері» тақырыбындағы мақаласы «Ұлы дала ұстазы» international scientific-educationaljournal ғылыми журналында жарық көріп сертификатқа ие болды.

Өңірлік табиғи парктің аумағында мекендейтін құстар мен сүтқоректілердің кадастрын жасау, ғылыми зерттеу тақырыбы бойынша ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің меңгерушісі А.Тажиева және б.ғ.к Е.С.Чаликовамен іс-сапарда түсірілген фото суреттер.

Ағымдағы жылдың маусым айында Ғылым бөлімінің қызметкерлері б.ғ.к Есенбековамен бірлесіп омыртқасыздар бойынша коллекциялар жинауға Боралдай филиалында болды. Омыртқасыздарды сачокпен және түнде жарыққа ауланды

2019 жылдың шілде айында ғылым бөлімінің қызметкерлері А.Тажиева және Н.Төре ботаник б.ғ.к Г.Б.Сақауовамен «Өңірлік табиғи паркінің өсімдік жабындысы және флорасын зерттеу мен түгендеу» тақырыбы бойынша Боралдай филиалына далалық зерттеу іс-сапарында болды.

 

 

П.А. Есенбекова к.б.н., Институт зоологии КН МОН РК Алматы, Казахстан

И. Жарылкапов, Н.Ж. Торе

«Сырдарья-Туркестанский ГРПП» Шымкент, Казахстан

Р.У. Мамыкова

к.б.н., и.о. доцента, Южно-Казахстанский педагогический университет Шымкент, Казахстан

ИЗУЧЕНИЕ ФАУНЫ ПОЛУЖЕСТКОКРЫЛЫХ (HETEROPTERA) И ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПОЛУЧЕННЫХ МАТЕРИАЛОВ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ

Түйін: Мақалада Арыс ауданы, Сырдария филиалы, Байырқұм орман шаруашылығы, Шұрық, Сырдария өзені, Аққала ауыл аймағы, Көкжиде, Сырдарья – Түркістан мемлекеттік-аймақтық табиғи паркінде жартылай қатты қанатты отрядын зерттеу мәліметтері келтірілген. Зерттеу аймақтарында табылған түрлерге экология және биология бойынша қысқаша мәліметтер берілген.
Зерттеу нәтижесі бойынша аймақтық парк территориясында жартылай қатты қанаттылардың 8 тұқымдасы мен 25 түрі анықталып, көптүрлі тұқымдастарға бөлінді: Pentatomidae (7 түрі – 28%), Lygaeidae (5 түрі – 20%), Rhopalidae (4 түрі – 16%), Nabidae (3 түрі - 12%), қалған тұқымдастардан 1-2 түрі белгігі (4-8%).
Түйін сөздер: тұқымдас, түр, таксономиялық құрамы, қоректік байланыс, ксерофил, зоофаг
Summary: The results of the study of the order Hemiptera in Arys district Syrdarinsky branch Bayyrkumskoe Forestry, Shuryk, the Syr Darya River, env. From. Akka, Kokzhide Syrdarya – Turkestan GRPP. According to the detected species in the study area are brief information on the ecology and biology.
According to the research on the Regional Park of 8 families identified 25 species of Hemiptera, the variety of seed stand. Pentatomidae (7 species – 28%), Lygaeidae (5 types – 20%), Rhopalidae (4 species – 16%), Nabidae (3 kinds – 12%) in the remaining families of known type 1-2 (4-8%).
Keywords: family, species, taxonomic composition, food relations, xerophilie, zoophage
Резюме: Полужесткокрылые, или клопы (Hеteroptera) являются одним из самых крупных отрядов гемиметаболических насекомых. Мировая флора полужесткокрылых в настоящее время насчитывает около 45 тыс. видов из 50 семейств. В связи с этим изучение региональных фаун насекомых, в том числе полужесткокрылых, представляется актуальной областью научных исследований.
Целью работы является изучение таксономического состава и установление пищевых связей полужесткокрылых.
Материалом для настоящей работы послужили сборы авторов в 2016 г. на территории ГРПП «Сырдария-Туркестан» (Арысский район, Сырдаринский филиал, Байыркумское лесничество, Шурык, река Сырдария, окр. с. Аккала, Кокжиде).

Во время полевой практики студентами специальности «Биология» и сотрудниками парка при сборе энтомологических материалов использовались традиционные методики, широко принятые в энтомологических исследованиях [1-3]. Применялось кошение стандартным энтомологическим сачком по растительности, а также прицельный лов сачком отдельных экземпляров. Эти же способы использовались при проведении количественных и качественных учетов населения насекомых в определенных биотопах: сбор в почвенные ловушки (банки, стаканчики), отлов ночных насекомых на источники искусственного света.

Собранные насекомые замаривались этилацетатом.

Ниже приводится аннотированный список выявленных видов. Кратко описываются пищевая специализация, принадлежность к экологической группе, хозяйственное значение.

Семейство Охотники - Nabidae

Nabisferus (Linnaeus, 1758). Хортобионт; эвритопный мезофил; зоофаг (широко многоядный вид, питающийся мухами, тлями, цикадами, клопами и другими насекомыми); моновольтинный; зимует имаго.

NabispunctatuspunctatusA.Costa, 1847. Хортобионт (на зерновых, бобовых); ксерофил степного происхождения, является доминантным видом в степях, проникает далеко за пределы степной зоны по остепненным склонам гор до высот 2500 м, а также на сухих участках луговой растительности; зоофаг; моновольтинный; зимует имаго [4].

Nabis (Aspilaspis) pallidusFieber, 1861. Дендробионт (на тамариске); мезофил (степная и полупустынная зона); зоофаг (питается различными насекомыми); бивольтинный; зимуют имаго.

СемействоХищнецы - Reduviidae

Oncocephalusplumicornis(Germar, 1822). Эпигеобионт (под растительными наносами вдоль берегов рек

и озер, на относительно сухих участках, чаще там, где произрастает Elymus); гигрофил; зоофаг (различные членистоногие); 1 поколение в два года; первая зимовка – личинки Ш возраста, вторая зимовка – личинки V (частично IV) возраста [5]. Летит на свет.

Семейство Красноклопы - Pyrrhocoridae

Pyrrhocorisapterus (Linnaeus, 1758). Герпетобионт; мезофил (опушки и поляны лесов, лесополосы, парки, защитные лесонасаждения и другие мезофильные биотопы; среди детрита; часто питаются на растениях, на земле, на солнечных местах, часто большими колониями [6]; зоофитофаг (питается мелкими насекомыми и клещами, также и мертвыми насекомыми, опавшими семенами и соками зеленых частей растений; до 2 поколений в год; зимуют имаго.

СемействоБулавники - Rhopalidae

RhopalusparumpunctatusSchilling, 1829. Хортобионт; мезофил (на мезофитной луговой растительности, в лесной и степной зонах, поляны и опушки леса, участки с рудерально-разнотравной растительностью, обочины дорог, окраины лесополос, на склонах оврагов и другие подобные биотопы); полифитофаг (на различных травянистых растениях); бивольтинный; зимуют имаго [7].

Stictopleuruspunctatonervosus (Goeze, 1778). Хортобионт; мезофил (в мезофитных биоценозах: поляны, опушки, лесополосы, лесонасаждения паркового типа и другие подобные биотопы); широкий олигофитофаг (на сложноцветных растениях); 2-3 поколения в год; зимуют имаго [7]. В республике встречается повсюду.

Corizushyoscyamihyoscyami (Linnaeus, 1758). Хортобионт; мезофил (поляны, луга и другие открытые биотопы с умеренным увлажнением); полифитофаг (главные кормовые растения: Hyoscyamusniger, Tabacum, Ononisspinosa, Erodium, считается вредителем бобовых [7]; бивольтинный; зимуют имаго. Широко распространенный, массовый вид.

Brachycarenustigrinus (Schilling, 1829). Эврихортобионт; мезо-ксерофил (полупустыня, степь, на степных участках, тяготеет к участкам рудеральной растительностью: обочины дорог, окраины лесополос и другие подобные места, редко в песчаных пустынь); полифитофаг (на сложноцветных, крестоцветных и на растениях, питается содержимым семян); 2-3 поколения в год; зимуют имаго [7].

СемействоСлепняки - Miridae

Stenodemacalcarata(Fallen, 1807). Хортобионт; мезофил (пойменные луга, опушки леса и др.); полифитофаг (на злаковых и осоковых); потенциальный вредитель злаковых [8]; бивольтинный; зимуют имаго.

OrthotyluseleagniJakovlev, 1881. Дендробионт (на лохе); мезофил (в полупустыне в поймах рек); зоофитофаг (истребляет листоблошек, тлей и др. насекомых, а также клещей); бивольтинный; зимуют яйца.

Семейство Наземники - Lygaeidae

BianchiellasarmaticaKiritshenko, 1926. Герпетобионт; ксерофил (полупустыня, песчаная степь, на песках, среди дерновин Stipacapilata); узкий олигофитофаг (Thymusmarschalianus) [9], моновольтинный; зимуют имаго.

Nysiusericaeericae (Schilling, 1829). Хортобионт; ксерофил (сухие места, хорошо прогреваемые солнцем с негустым растительным покровом, особенно на песчаных грунтах и рыхлых почвах); полифитофаг (на сложноцветных, крестоцветных, розоцветных, молочайных, маревых и на других травянистых растениях, питается семенами растений); бивольтинный; зимуют имаго [9].

EmblethisciliatusHorvath, 1875. Герпето-хортобионт (на песчанном берегу в подстилке растений); мезо-ксерофил (в степи, полупустыне, на мелкосопочнике, в поймах рек, в песчаной степи, на солонцеватых участках); полифитофаг (опавшие семена Thymusmarschalianus, Euphorbiauralensis и др.); 2-3 поколения в год; зимуют имаго [9].

Lygaeusequestris (Linnaeus, 1758). Герпето-хортобионт (в открытых местах среди разнотравья, под различными растениями); мезо-ксерофил; полифитофаг (опавшие семена многих растений и сок зеленых частей; моновольтинный, зимуют имаго.

SpilostethuspandurusScopoli, 1763. Герпетобионт; мезофил; полифитофаг (опавшие семена многих растений и сок зеленых частей, на курчавке, жузгуне, предпочитает губоцветных); моновольтинный; зимуют имаго.

СемействоКраевики - Coreidae

Coriomerisscabrocornisscabrocornis(Panzer, 1805). Герпето-хортобионт (на поверхности почвы в открытых местообитаниях); на лугах, в степях, на почвах разных типов, тяготеет к песчаным и глинистым); широкий олигофитофаг (на бобовых и на травянистых растениях других семейств); до 2 поколений в год [10]; зимуют имаго и личинки.

Centrocorisvolxemi (Puton, 1878). Ксерофил (в степи, на солончаках); широкий олигофитофаг; моновольтинный; зимуют имаго.

Семейство Настоящие щитники - Pentatomidae

Carpocorisfuscispinus (Boheman, 1851). Хортобионт (на различных травянистых растениях); мезоксерофил (опушки и поляны, края лесополос, парки и другие места с разнотравьем; часто в степных районах в поймах); полифитофаг (на различных травянистых растениях); моновольтинный; зимуют имаго.

Carpocorispurpureipennis (DeGeer, 1773). Хортобионт; мезофил (в степной и лесной зонах, в поймах, края лесополос, парки и другие места с разнотравьем); полифитофаг (на сложноцветных, зонтичных, губоцветных, злаковых); моновольтинный; зимуют имаго [11].

Dolycorisbaccarum (Linneaus, 1758). Эврихортобионт; мезофил (везде обычен, в различных мезофитных биотопах); полифитофаг (на растениях многих семейств, вредитель культурных растений); моновольтинный; зимуют имаго [6].

Aeliaacuminata (Linnaeus, 1758). Хортобионт; мезо-ксерофил (поймы в степи и полупустыне, открытые места и степные биотопы); широкий олигофитофаг (на посевных злаковых травах и зерновых культурах; в природе на Festuca, Poa, Agropyron, Calamagrostis, Agrostis и др.); моновольтинный; зимуют имаго [11].

Brachynemagermari (Kolenati, 1846). Хортобионт; ксерофил (в пустынных степных участках); полифитофаг (на саксауле, Anabasis, Spiraeanthus, Peganum, Alhagi и др. [11]; бивольтинный; зимуют имаго.

Codophilavariavaria (Fabricius, 1787). Хортобионт (на различных травянистых растениях); мезофил (степь, полупустыня); полифитофаг; бивольтинный; зимуют имаго.

Antheminialunulata (Goeze, 1778). Хортобионт; мезо-ксерофил (степь, полупустыня, пойма, сухие склоны пологих холмов, обочины дорог и лесополос); полифитофаг (Compositae, Umbelliferae, полыни Euphorbia, Lynosiris и др. растения); моновольтинный; зимуют имаго [11].

В результате проведенных исследований на территории ГРПП «Сырдария-Туркестан» выявлено из 8 семейств 25 видов полужесткокрылых насекомых (таблица 1).

Таблица 1 - Таксономический состав Heteroptera и их количественное соотношение семейств полужесткокрылых ГРПП «Сырдария-Туркестан»

Семейство

Виды

Встречаемость

Пищевая специализация

Nabidae

Nabisferus

++

Зоофаг

Nabispunctatus

++

Зоофаг

Nabispallidus

++

Зоофаг

Reduviidae

Oncocephalusplumicornis

+++

Зоофаг

Pyrrhocoridae

Pyrrhocorisapterus

+++

Зоофитофаг

Rhopalidae

Rhopalusparumpunctatus

++

Полифитофаг

Stictopleuruspunctatonervosus

++

широкий олигофитофаг

Corizushyoscyami

+++

Полифитофаг

Brachycarenustigrinus

+++

Полифитофаг

Miridae

Stenodemacalcarata

++

Полифитофаг

Orthotyluseleagni

+++

Зоофитофаг

Lygaeidae

Bianchiellasarmatica

+

узкий олигофитофаг

Nysiusericaeericae

++

Полифитофаг

Emblethisciliatus

+

Полифитофаг

Lygaeusequestris

+++

Полифитофаг

Spilostethuspandurus

++

Полифитофаг

Coreidae

 

Coriomerisscabrocornis

+

широкий олигофитофаг

Centrocorisvolxemi

+

широкий олигофитофаг

Pentatomidae

Carpocorisfuscispinus

++

Полифитофаг

Carpocorispurpureipennis

++

Полифитофаг

Dolycorisbaccarum

+++

Полифитофаг

Aeliaacuminata

++

широкий олигофитофаг

Brachynemagermari

+++

Полифитофаг

Codophilavaria

++

Полифитофаг

Antheminialunulata

++

Полифитофаг

Примечание: (+++) - массовый, (++) – обычный, (+) – редкий

 

Из анализа таблицы 1 видно, что среди них видовым многообразием выделяются сем. Pentatomidae (7 видов – 28%), Lygaeidae (5 видов – 20%), Rhopalidae (4 вида – 16%), Nabidae (3 вида - 12%), в остальных семействах известно по 1–2 вида (4-8%).

По пищевым связям среди клопов выделяются хищники, растительноядные виды и виды со смешанным питанием, потребляющие как растительную, так и животную пищу. Виды с различными типами пищевых связей показано в таблице 1, из них зоофаги – 4 вида, зоофитофаги – 2 вида, остальные виды фитофаги.

Таким образом, результаты исследования показали, что полученные сведения по биологии и экологии отряда полужесткокрылых в Арысском районе ЮКО, в частности выявленные из 8 семейств 25 видов могут быть использованы при чтении лекций по зоологии беспозвоночных, в процессе проведения учебной полевой практики в вузах региона.

Литература:

1. Кержнер И.М., Ячевский Т.Л. Отряд Heteroptera (Hemiptera) полужесткокрылые. Определитель насекомых европейской части СССР. М.-Л.: Наука, 1964. Т. 1. С. 655–843.

2. Кириченко А.Н. Методы сбора настоящих полужесткокрылых и изучения местных фаун. М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1957. 124 с.

3. Кулик С.А. Методы сбора и изучения полужесткокрылых насекомых (Heteroptera), обитающих на деревьях, кустарниках и травянистых растениях Сибири // Насекомые Восточной Сибири и Дальнего Востока. Иркутск, 1978. С. 7–19.

4. Кержнер И.М. Полужесткокрылые семейства Nabidae. (Фауна СССР. Насекомые хоботные. Т.

XIII. Вып. 2). - Л.: Наука, 1981. - 327 с.

5. Пучков В.Г. Полужесткокрылые. Хищнецы. Фауна Украины // Наукова думка. - Киев. 1987б. - Т.

21. - Вып. 5. - 248 с.

6. Есенбекова П.А. Полужесткокрылые (Heteroptera) Казахстана. – Алматы: «Нур-Принт», 2013. – 268 с.

7. Пучков В.Г. Полужесткокрылые семейства Rhopalidae (Heteroptera) фауны СССР // Наука. - Л., 1986. - 132 с.

8. Асанова Р.Б., Искаков Б.В. К изучению вредных и полезных полужесткокрылых (Heteroptera) Северного Казахстана // «Вест. с.-х. науки Казахстана». - Алма-Ата, 1976. - Вып. 5. - С. 43-46.

9. Пучков В.Г. Лiгеïди. Фауна Украïни // - Киев, 1969. - Т. 21. - Вып. 3. - 388 с.

10. Чернова Г.П. Палеарктические виды клопов-краевиков рода CoriomerisWestw. (Heteroptera, Coreidae) // Энтомол. обозр. – Л., 1978. - Т. 57. - Вып. 3. - С. 551-567.

11. Пучков В.Г. Щитники Средней Азии (Hemiptera, Pentatomidea) // Илим. – Фрунзе, 1965. - 329 с.

ОҚО ТАБИҒИ РЕСУРСТАР ЖӘНЕ

ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУДЫ РЕТТЕУ БАСҚАРМАСЫ

Сырдария – Түркістан мемлекеттік

өңірлік табиғи паркінің

Ғылым, ақпарат және

мониторинг бөлімінің

2017 жылғы есебі

Шымкент – 2017 ж.

«Сырдария – Түркістан мемлекеттік

өңірлік табиғи паркі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің

ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі бойынша атқарылған жұмыстарының 2017 жылғы

ЕСЕБІ

1.Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ҒТК-нің сапалық құрамы: Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінде 4 штат бірлігі бар, толық жасақталған: бөлім меңгерушісі Жарылкапов И. (мамандығы: Орман шаруашылығы, жоғары білімді), аға ғылыми қызметкер Наров М.А. (мамандығы: Эколог, магистр), ғылыми қызметкер Тажиева А. (мамандығы Биолог магистр), кіші ғылыми қызметкер Төре Н. (мамандығы: Биолог мұғалім, бакалавр).

2. Ғылыми зерттеу жұмыстары ҚР Білім және Ғылым министрлігінің Ғылым комитетімен келісіліп, ҚР Қоршаған орта және су ресурстары министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің 2013 жылғы 18 желтоқсандағы № 367 бұйрығымен бекітілген 2014-2018 жылдарға арналған ғылыми зерттеу жұмыстарының жоспары бойынша үш тақырыпта жүргізілуде:

1) Табиғи кешендердегі құбылыстар мен процестерді «Табиғат жылнамасы» бағдарламасы бойынша зерттеу.

2) Өңірлік табиғи парктің өсімдік жабындысы мен флорасын зерттеу мен түгендеу.

3) Басты және индикаторлық омыртқасыз жануарлар топтарын, биологиялық әртүрлілігін ұзақ уақыттық ғылыми мониторинг негізінде зерттеу.

Осы жоспарға сәйкес 2017 жылы атқарылатын ғылыми-зерттеу жұмыстарының жеке күнтізбелік жоспарлар жасалып бекітілген.

3.Ғылыми – техникалық кеңестің осы жылға арналған жоспарға сәйкес 5 отырысы өтті. Онда парктің ғылым, туризм мен рекреация, табиғат қорғау қызметіне қатысты 24 мәселе қаралып, тиісті шешімдер қабылданып, тапсырмалар берілді. Кеңестің хаттамаларының негізінде мекеменің бұйрықтары шығарылып, филиалдар мен бөлімдердің басшыларына нақты тапсырмаларды орындау, орын алған келшіліктерді жою міндеттелді. Ғылыми – зерттеу жұмыстарының жоспарындағы бірінші тақырып бойынша «Табиғат жылнамасы» кітабына қажетті өткен жылдың жинақталған мәліметтері сарапталып, бұл кітаптың 2016 жылғы есебі ресімделіп, бір данасы уәкілетті орган – Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне, ал бір данасы ОҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасына берілді.

Ағымдағы жинақталған мәліметтер бас мекемеде мамандар тарапынан толықтырылып, сарапталып 2017 жылдың «Табиғат жылнамасы» кітабына енгізіледі.

Сондай ақ өндірістік-техникалық кеңестің 3 отырысы өтті. Онда парктің шаруашылық жұмыстарына қатысты 16 мәселе қаралып, тиісті шешімдер қабылданды.

4.«Кузбасс ботаникалық бағының» меңгерушісі, б.ғ.д., профессор А.Н. Куприяновтың өңірлік парктің ғылым бөлімінің мамандарымен бірлескен ағымдағы жылы зерттеу жұмыстарының есебі бойынша 2016-2017 ж.ж. аралығында жинақталған гербарийлер негізінде өңірлік парктің Басқару жоспары тізімінде көрсетілмеген 77 өсімдік түрі анықталған. Ал Қаратау жоталарының флорасына алғаш рет 5 өсімдік түрі тіркеліп отыр: Қанатты цефалоринхус-Цефалоринхус почти-перистый (Cephalorrhynchus subplumosus Kovalevsk.), Ірі жапырақты сарыаңдыз-Бузильник крупнолистный (Ligularia macrophylla (Ledeb.) DC.), Мейер толғақшөбі-Золотысячник Мейера (Centaurium meyeri (Bunge), Нәзік қазжуа-Гусиный лук нежный (Gagea tenera Pascher), Нәзік антонина-Антонина слабая (Antonina debilis(Bunge) Vved).

Қазіргі таңда өңірлік парктің Боралдай филиалы бойынша 85 тұқымдасқа 303 туысқа кіретін түтікті өсімдіктердің 669 түріанықталған. Оның ішінде 7 түрі Қаратау жоталарының флорасында алғаш рет тіркеліп отыр.

Сардария өзенінің бойында 26 тұқымдасқа кіретін 304 түрі анықталды. Оның ішінде өңірлік табиғи парктің Бас жопарындағы өсімдіктер тізіміне енбеген 54 түрі анықталды.

4.2Өңірлік табиғи парктің мамандары б.ғ.к. П.А.Есенбекованың жетекшілігімен 2017 жылы өңірлік табиғи парктің Сырдария филиалының Байырқұм, Тақыркөл, Отырар орманшылықтарында омыртқасыздардың 10 отрядына 34 тұқымдасына жататын 76 түрі анықталды. Анықталған омыртқасыз жануарлардың түрлерінің ішінде атап көрсеткенде: Жартылай қаттықанаттылар – Полужесткокрылые – 25 түрі,Жарғаққанаттылар – Перепончатокрылые – 24 түрі, Қаттықанаттылар – Жесткокрылые – 6 түрі, Тікқанаттылар – Прямокрылые – 4 түрі, Көбелектер – Чешуекрылые – 4 түрі,қалған тұқымдастардан 1–2 түрден кездеседі.

Сондай ақ анықталған омыртқасыз жануарлардың ішінен Қазақстанда бұрын тіркелмеген 2 омыртқасыз жанурдың түрі анықталды. Жай көзшесіз қандалалар тұқымдасына жататын жай көзшесіз қандаланың бір түрі (Pilophorus giraffoidesYasunaga & Schuh). Бұл қандаланың биологиясы белгісіз, таралу аймақтары: Тайланд (Накхон Ратчасима аймағы) бұрын осы аймақта ғана тіркелген. Жыртқыш қандалалар тұқымдасына жататын жыртқыш қандаланың бір түрі (Vachirianatolica Stål, 1859).Бұл қандала құрғақ аймақта, шөлді және шөлейтті аумақтарда сексеуіл ағаштарында тіршілік етеді. Таралу аймағы: Еуропа (Португалия, Испания, Солтүстік Африка, Алжир, Египет, Ливия, Тунис), Азия (Түркия, Иран, Израйл, Сауд Арабиясы, Иемен) бұрын осы аймақтарда тіркелген.

Самара университеті ғалымдары өңірлік парктің ғылым бөлімі мамандарымен бірлескен омыртқасыздар бойынша 2017 жылы өңірлік парктің аумағында жүргізілген зерттеу жұмыстары барысында омыртқасыз жәндіктерден: көбелек тәрізділердің 300 данасы, қатты қанаттылардың 100 данасы, қырықаяқтылардың 40 данасы жинақталды.

Қазіргі таңда бұл жинақталған материалдардың кейбір түрлері әлі де болса анықталу үстінде, алдағы кезде толықтай өңделу жұмыстары жалғасады.

2017 жылы жүргізілген зерттеу жұмыстарырының нәтижесінде мынандай омыртқасыз жануарлардың түрлері анықталды.

Көбелектер (Чешуекрылых) – 106 түрі;

Қатты қанаттылар (Жесткокрылых) – 47 түрі;

Жарғаққанаттылар (Перепончатокрылых) – 3 түрі;

Өрмекшітәрізділер (Паукообра́зные) – 1 түрі;

Қырықаятылар (Губоногих многоножек) – 6 түрі.

Жалпы омыртқасыз жануарлардың 163 түрі анықталған.

Қазіргі таңда өңірлік парктің аумағында зерттелген жұмыстардың нәтижесінде омыртқасыздардың 49 тұқымдасқа жататын 433 түрі анықталды.

4.3Бас мекенің ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің аға ғылыми қызметкері М.Наров Кузбасс ботаникалық бағының ғылыми қызметкері б.ғ.к., О.Купряновпен бірлесіп ауа температурасын өлшеуге арналған термохрон құрылғыларын 2017 жылдың көктем мезгілінде қойылды. Қойылған құрылғылар ауа және топырақтың температурасын үздіксіз өлшеп отырады. Бұл құрылғылардың көрсеткіштері әр 6 айда алынып отырады және мәліметке тіркеледі.

5. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігінің «А.Х.Марғұлан археологиялық институты» Республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорнының археологтары 2017 жылы Боралдай филиалының Боралдайтау жотасында ерте темір дәуіріндегі ескерткіштерге археологиялық барлау жұмыстарын жүргізді. Археологиялық барлау жұмыстарының негізгі мақсаты аймақтың ерте дәуірдегі тұрғындарының шаруашылық-экономикалық жүйесінің өзгешеліктерін анықтау.

Археологиялық қазба жұмыстары Тұттыбұлақ үңгірінде және Үлкен Тұра-1 мазаратында жүргізілді. Қазба жұмыстарының нәтижесінде аумақта заттай және керамикалық материалдар табылды. Бұл материалдар үңгірде ерте темір ғасырынан ортағасырдың соңына дейін металлургиялық кәсіптің дамығанын көрсетеді. Сонымен қатар Үлкен Тұра-1 мазараты аймағында мыс дәуіріндегі темір өңдеу жұмысшыларының тұрағы болғанын аңғартады.

Ағымдағы жылдың 9 маусымында бас мекеменің ғимаратының мәжіліс залында биология ғылымдарының докторы, профессор, Кузбасс ботаникалық бағының меңгерушісі Куприянов Андрей Николаевич, биология ғылымдарының докторы, профессор, Томск мемлекеттік университеті, ботаника кафедрасының ғылыми қызметкері Эбель Александр Леонович, биология ғылымдарының докторы, профессор, Орталық Сібір ботаникалық бағының аға ғылыми қызметкері Лащинский Николай Николаевич, Кузбасс ботаникалық бағының жетекші инженер-зерттеушісі Куприянов Олег Андреевич, биология ғылымдарының кандидаты, Кузбасс ботаникалық бағының лаборанты Хрусталева Ирина Артуровна, биология ғылымдарының кандидаты, Самара қаласы, «Экотон» табиғат қорғау зерттеу зертханасының меңгерушісі Шовкун Дмитрий Федорович, ҚР ҰҒА академигі, Ә.Х. Марғұлан атындағы археология институтының директоры Байтанаев Бауыржан Әбішұлы,биология ғылымдарының кандидаты, «Ботаника және фитоинтродукция» институтының аға-ғылыми қызметкері Шорманова Айжамал Абдырайымқызы, техника ғылымдарының докторы, ҚР ҰҒА корреспондент мүшесі, М.Ауезов атындағы ОҚМУ-нің халықаралық байланыс және ғылым жөніндегі проректоры Сатаев Марат Исакович, биология ғылымдарының кандидаты, Мирас университетінің оқытушысы Сапарбеков Әбдірахман, биология ғылымдарының кандидаты, Қаратау мемлекеттік табиғи қорығының ғылым бойынша орынбасары Сақауова ГүлжаҺан Батиқызы, Оңтүстік Қазақстан облысының орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының бөлім басшысы Қыстаубаев А.Б., Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің меңгерушісі Сихимбаев Әмірбек Елтайұлының қатысуымен Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркінің «Ғылыми жұмыстарының даму бағыттары және жаңа жобалармен» таныстыру мақсатында дөңгелек үстел өткізілді. Дөңгелек үстелде алда жүргізілетін ғылыми жұмыстардың бағыттары айқындалды. Бұл отырысқа республикалық және облыстық БАҚ өкілдері қатысып отырды.

Сондай ақ 5-қазан күні Шымкент қаласындағы Мирас университетінің студенттеріне және университет мұғалімдеріне, парктің ғылыми қызметкерлерінің қатысуымен «Биологиялық алуантүрлілікті сақтау» жөнінде Ресейдің Кемеров қаласындағы Кузбасс ботаникалық бағының ғылыми қызметкері, б.ғ.к., О.А.Купрянов лекция оқыды. Бұл тақырып бойынша биологиялық алуантүрлілікті сақтау жолдары және өңірлік парктің аумағындағы зерттеу жұмыстарының барысы, атқарылып жатқан ғылыми жұмыстардың нәтижелері мен болашақта істелінетін жұмыстары туралы айтылып өтілді. Лекция соңында мұғалімдер тарапынан сұрақтар қойылып, керекті мәліметтер алынды.

6.Өңірлік парктің кеңсесінің жанындағы аумақтан өңірлік табиғи парктің интродукциялық ботаникалық учаскесін ұйымдастыратын орын белгіленіп, учаскенің жобасы әзірленді. Жоба бойынша аталған учаскеде өңірлік табиғи парктің аумағында сирек кездесетін мынадай сәндік және дәрілік өсімдіктердің тұқымдары себілген: Северцов тауалғасы, Грейг қызғалдағы, Кауфман қызғалдағы, Көкшіл шиқылдағы, Алатау бәйшешегі, Колпаковский иридодиктумы, Северцов унгерниясы, Петунников бадамы, Кесселеринг лапызы, Северцов көгілдірі, Қаршыл валерианасы, Регель шырышы. Көрсетілген өсімдіктердің тұқымдары мен пиязшықтары олардың табиғи популяциясынан зиян келтірілмей дайындалды.

Ғылыми-зерттеу жұмыстарының жариялымдары.

Авторлар

Мақала атауы

Қайда, қашан, баспасөзде, журналда, жарияланды

1. Төлеміс Е.Х., Наров М.А.

 

 

«Боралдайтаудың реликті (көне) өсімдіктері»

Қостанай қ. «Азиялық даланың биологиялық алуантүрлілігі» атты IІІ Халықаралық ғылыми конференцияның жинағында жарияланды.

 

2.

Есенбекова П.А., Төлеміс Е.Х., Наров М.А.

«Сырдария-Түркістан өңірлік паркінің жартылай қаттықанаттылар фаунасының мәліметтері»

Ұлыбритания, Шеффилд қаласыдағы XI Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның жинағына шықты.

3. Тажиева А.Д.

«Разнообразие флоры поймы и дельты реки Сырдарьи» .

­­­­Ресей, Волгоград қ. «Наука и мир» халықаралық ғылыми журналында шықты№4(44), 2017, том 2

4. Тажиева А.Д

 

«Особенности распространения и экология Бухарского оленя (CervusElaphus)на территории Сырдарья- Туркестанского государственного регионального природного парка»

Ресейдің Волгоград қаласындағы «Наука и мир» халықаралық ғылыми журналында шықты.№4(44), 2017, том 2.

 

5. Купрянов О.А., Мошкалов Б.М.

«Возрастные состояние и структура популяций FraxinussogdianaBunge в горах Каратау»

«Изучение, сохранение и рациональное использование растительного мира Евразии» халықаралық ғылыми конференция, Алматы 2017 ж.

6. Сакауова Г.Б.,

Тажиева А.Д

«Материалы к флоре Боралдайских гор Сырдарья-Туркестанского государственного регионального природного парка»

«Изучение, сохранение и рациональное использование растительного мира Евразии» халықаралық ғылыми конференция, Алматы 2017 ж.

Медиа жоспардың орындалуы.

Авторлар

Мақала атауы

Қайда, қашан баспасөзде, журналда, жарияланды

1. Төлеміс Е.Х

 

Сырдария өзенінің бағалы өсімдіктері

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 3 (264) ақпан 1-15, 2017 жыл.

2. Наров М.А.

Өңірлік парк аумағындағы жануарлар әлемінің қазіргі жағдайы

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 6 (600) наурыз 15-30, 2017 жыл.

3. Тажиева А.Д

Боралдай өңірінің бағалы құстары

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 7 (601) 1-15 сәуір 2017 жыл.

4. Наров М.А.

Исследование птиц регионального природного парка

«Экокурьер» газеті, Алматы қ № 11 (605) 1-15.06.2017 жыл.

5. Н. Төре

Сырдария өзенінің атырауы мен жайылмасындағы эндемик өсімдіктері және оларды қорғау

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 11 (605) 1-15.06.2017 жыл.

6. Төлеміс Е.Х

Парк аумағындағы Қызыл кітапқа енген омыртқасыздардың түрлері

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 11 (605)1-15.06.2017 жыл.

7. Төлеміс Е.Х

Сырдария өзенінің шаруашылық маңызы бар өсімдіктері

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 9 (584) 1-15 мамыр, 2017 жыл.

8. Жарылкапов И.

Синяя птица юга

«Южный Казахстан» газеті, Шымкент қ, №119 (19,905), 20 қазан 2017 жыл

9. Наров М.А.

Өңірлік табиғи парктің аумағында анықталған жаңа омыртқасыздардың түрлері

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 22 (283) 16, 16-30.11.2017 жыл.

10. Төре Н.

Қызыл мия өсімдігінің көлемін ұлғайту

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 22 (283) 16, 16-30.11.2017 жыл.

Бөлім меңгерушісі И.Жарылкапов маусым айында «Отырар» телеарнасы арқылы «Өңірлік парктің аумағындағы сексеуілдің ағаштарының заңсыз кесілуінің қазіргі таңдағы жағдайы» бойынша сұхбат берді.

7. Қызметтік дала жұмыстарына іссапарлар.

1. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері А.Тажиева және кіші ғылыми қызметкер Төре Н. ағымдағы жылдың 10-11 наурыз күндері Сырдария және Түркістан филиалдарында фенологиялық құбылыстарды бақылау, тіркеу, фотосуреттерге түсіру, мемлекеттік инспекторларға қосымша нұсқаулық беру және түсіндіру мақсатында іссапарда болды. Іссапар барысында 20 дана әр түрлі өсімдіктердің гербарийі жинақталды.

2. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкері М.Наров ағымдағы жылдың 11-14 сәуір күндері Боралдай және Сырдария филиалдарына, Ресей ғалымдарымен бірлесіп, ерте көктемгі гүлдерді зерттеу және гербарийлерін жинау мақсатында іссапарда болды. Іссапар барысында 15 дана әр түрлі өсімдіктердің гербарийі жинақталды.

3. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері А.Тажиева және кіші ғылыми қызметкер Төре Н. ағымдағы жылдың 24-27 сәуір күндері Боралдай филиалына Ботаника және фитоинтродукция иститутының қызметкерлерімен бірлесіп, тәжірибе алмасу мақсатында, өсімдіктер флорасы бойынша далалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге және гербарий жинау мақсатында іссапарда болды. Іссапар барысында 20 дана әр түрлі өсімдіктердің гербарийі жинақталды.

4. ҒАМ бөлімінің меңгерушісі И. Жарылқапов ағымдағы жылдың 10-15 сәуір аралығында Астана қаласында, «Қазақстанның жасыл саласы, жетістіктері мен болашағы» тақырыбында Қазақстан Республикасының «Жасыл орман» ассоциациясының қолдауымен өткен ғылыми тәжірибелік конференцияға қатысу мақсатында іссапарда болды.

5. ҒАМ бөлімінің меңгерушісі И.Жарылкапов ағымдағы жылдың мамыр айында Боралдай филиалында, Ресей ғалымдарымен бірлесіп, ерте көктемгі гүлдерді зерттеу және гербарийлерін жинау мақсатында іссапарда болды. Іссапар барысында 80 дана әр түрлі өсімдіктердің гербарийі жинақталды.

6. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері А.Тажиева және кіші ғылыми қызметкер Төре Н. ағымдағы жылдың 28-30 маусым күндері Түркістан филиалына омыртқасыздар бойынша коллекциялар жинау және фенологиялық бақылауға бекітілген приборларды тексеру мақсатында іссапарда болды. Іссапар барысында омыртқасыздардың 40 дана коллекциясы жинақталды.

7. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері А.Тажиева және кіші ғылыми қызметкер Төре Н. ағымдағы жылдың 12-14 шілде күндері Боралдай филиалына омыртқасыздар бойынша коллекциялар жинау және фенологиялық бақылауға бекітілген приборларды тексеру мақсатында іссапарда болды. Іссапар барысында омыртқасыздардың 60 дана коллекциясы жинақталды.

8. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкері М.Наров және ғылыми қызметкері А.Тажиева, б.ғ.к. П. Есенбековамен бірлесе ағымдағы жылдың 14-16 қыркүйек күндері Сырдария филиалына омыртқасыздар дүниесін зерттеу, колекциясын жинау бойынша ғылыми іссапарда болды. Іссапар барысында омыртқасыздардың 40 дана коллекциясы жинақталды.

9. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкер М.Наров ағымдағы жылдың 02-04 қазан күндері Боралдай филиалына Кузбасс ботаникалық бағының бағының жетекші инженер-зерттеушісі б.ғ.к., О.Купряновпен бірге бірлесіп ауа температурасын өлшеуге арналған термохрон құрылғылардың көрсеткіштерін алып және сол кезеңдегі өсіп, гүлдеп тұрған өсімдіктердің түрлерімен жұмыс жасалды.

2013 жылы ұйымдастырылған өңірлік табиғи парктің Ғылыми-техникалық кітапханасының кітап қоры 2017 жылдың аяғында800-данаға жетті, алдағы уақытта да кітаптар қорын толықтыру жұмыстары жалғастырылатын болады.

Гербарийлер саны 1500 данаға жеткен, алдағы уақытта да гербарий жинау жұмыстары жүргізіледі. Омыртқасыз жануарлар коллекциясы 790 данада жинақталған.

8. Жоғары оқу орындары мен басқа мекемелермен жүргізілген жұмыстар.

2017 жылдың басынан Сырдария-Түркістан өңірлік табиғи паркінің ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында төмендегі ЖОО және ғылыми зерттеу мекемелерімен байланыс орнатылып, ғылыми ынтымақтастық жалғасуда.

1. Кузбасс ботаникалық бағы (Ресей).

2. РҒА Сібір бөлімінің адам экологиясы институты (Ресей).

3. Орталық Сібір ботаникалық бағы. Новосибирск қаласы (Ресей).

4. Томск мемлекеттік университеті (Ресей).

5. Өзбекстанның сәндік бау шаруашылығы мен орман шаруашылығы республикалық ғылыми өндірістік орталығы (Ташкент).

6. Халықаралық «Фитохимия» ғылыми-өндірістік холдингісі (Қарағанды қаласы).

7. ҚР БҒМ «Ботаника және фитоинтродукция институты» (Алматы қаласы).

8. «Терра» дистанциялық байқап көру орталығы және «ГИЖ» ЖШС (Алматы қаласы).

9. Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі (Шымкент қаласы).

10. Қаратау табиғи қорығы (Кентау қаласы).

11. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті (Шымкент қаласы).

12. «Мирас» Университеті (Шымкент қаласы).

13. ҚР БҒМ «Зоология» институты (Алматы қаласы)

14. Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті (Шымкент қаласы).

15. Қ.А. Яссауий атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті (Түркістан қаласы).

16. ҚР БҒМ «А.Марғұлан атындағы археология» институты (Алматы қаласы).

17. "Экотон"Табиғат қорғау саласының биологиялық зерттеу лабораториясы (Ресей).

9. Ғылыми Конференцияларға қатысу.

1.Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің меңгерушісі И.Жарылкапов Астана қаласында 2017 жылы 10-15 сәуір күндері өткен «Көгалдандыру мен тұқымбақ шаруашылығының қазіргі таңдағы үрдістері» атты ІІІ Халықаралық ғылыми-тәжірибелі конференциясына қатысты.

2. «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-ң бас директоры Б.Мошқалов Алматы қаласына 2017 жылы 17-19 тамыз күндері өткен Ботаника және фитоинтродукция институтының 85-жылдығына арналған «Еуразияның өсімдіктер әлемін рационалды қолдану және сақтау, зерттеу» атты Халықаралық ғылыми конференциясына қатысты.

10.Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің құрал-жабдықтармен, саймандармен қамтамасыз етілуі.

Бөлімге бір дана фотоаппарат бекітілген. 4 дана микроскоп, үш жаңбыр өлшейтін стакан, желдің бағытын анықтайтын үш анемометр, бір дана лупа (үлкейткіш шыны), бір дана түптеу машинасы, екі дана компьютер бір принтерімен бекітілген. Жаңадан ұйымдастырылған ботаникалық интродукциялық учаскеге 5 дана күрек, 2 дана қол арба, 4 дана қол тырмасы, 4 дана айыр, 4 дана шелек, 2 дана кетпен, 2 дана дәрілерді бүркігіш, 3 дана бау қайшысы сияқты құрал- саймандар алынды. Учаскеде қолдануға 2 кг суперфосфат, 4 кг калий хлор аралас тыңайтқыштар мен 0,2 л ураган гербициді дайындалып қойылды.Сонымен қатар бөлімнің есебінде 8 дана психометрлік гигрометр бар. Сол сияқты филиалдарға бір данадан микроскоп бекітілген.

Үш филиалдардағы 14 фенологиялық алаңдардың әрқайсысына психометрлік гигрометр, ауа, топырақ температурасын өлшейтін термометрлер берілген.

Ғылыми жұмыстардың 2017 жылғы салыстырмалы негізгі көрсеткіштері

р/с

Көрсеткіштер

2014 ж

2015ж

2016 ж

2017 ж

1

Өсімдіктер дүниесі бойынша анықталған тізбедегі түрлер саны

367

456

577

669

2

Омыртқасыздар бойынша анықталған тізбедегі түрлер саны

102

153

162

81

3

Тізбеге жаңадан қосылған өсімдіктер мен омыртқасыздардың түрлер саны (Басқару жоспарының тізбесі)

4

53

21

77

81

4

Шетелдерде жарияланған ғылыми мақалалар саны /олардың жалпы мақалалар санындағы үлесі: %

1/17

6/60

5/62,5

3/50

Бас директордың ғылым

жөніндегі орынбасары Б.Баймұратов

ҒАМ бөлімінің меңгерушісі И.Жарылкапов

ОҚО ТАБИҒИ РЕСУРСТАР ЖӘНЕ

ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУДЫ РЕТТЕУ БАСҚАРМАСЫ

Сырдария – Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркінің

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің

2016 жылғы есебі

Шымкент – 2016 ж.

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі

бойынша атқарылған жұмыстарының

2016 жылғы қорытынды

ЕСЕБІ

1. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ҒТК-нің сапалық құрамы: Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінде 4 штат бірлігі бар, толық жасақталған: бөлім меңгерушісі Төлеміс Е. Х. (мамандығы: Орман шаруашылығы, жоғары білімді, 35 ғылыми мақалалары жарияланған), аға ғылыми қызметкер Наров М. А. (мамандығы: Экология, магистр), ғылыми қызметкер Тажиева А. (мамандығы Биолог магистр), кіші ғылыми қызметкер Төре Н. (мамандығы: Биолог мұғалім, бакалавр).

2. Ғылыми зерттеу жұмыстары ҚР Білім және Ғылым министрлігінің Ғылым комитетімен келісіліп, ҚР Қоршаған орта және су ресурстары министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің 2013 жылғы 18 желтоқсандағы № 367 бұйрығымен бекітілген 2014-2018 жылдарға арналған ғылыми зерттеу жұмыстарының жоспары бойынша үш тақырыпта жүргізілуде: 1) Табиғи кешендердегі құбылыстар мен процестерді «Табиғат жылнамасы» бағдарламасы бойынша зерттеу. 2) Өңірлік табиғи парктің өсімдік жабындысы мен флорасын зерттеу мен түгендеу. 3) Басты және индикаторлық омыртқасыз жануарлар топтарын, биологиялық әртүрлілігін ұзақ уақыттық ғылыми мониторинг негізінде зерттеу. Осы жоспарға сәйкес 2016 жылы атқарылатын ғылыми-зерттеу жұмыстарының жеке күнтізбелік жоспарлар жасалып бекітілді.

3. Ғылыми – техникалық кеңестің осы жылға арналған жоспарға сәйкес 8 отырысы өтті. Онда парктің ғылым, туризм мен рекреация, табиғат қорғау қызметіне қатысты 41 мәселе қаралып, тиісті шешімдер қабылданып, тапсырмалар берілді. Кеңестің хаттамаларының негізінде мекеменің бұйрықтары шығарылып, филиалдар мен бөлімдердің басшыларына нақты тапсырмаларды орындау, орын алған келшіліктерді жою міндеттелді. Ғылыми – зерттеу жұмыстарының жоспарындағы бірінші тақырып бойынша, «Табиғат жылнамасы» кітабына қажетті өткен жылдың жинақталған мәліметтері сарапталып, бұл кітаптың 2015 жылғы есебі ресімделіп, бір данасы уәкілетті орган – Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне, ал бір данасы ОҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасына берілді.

4. Б. ғ. к. Г. Сақауованың жетекшілігімен флористік зерттеулердің нәтижесінде өсімдіктердің Боралдай филиалының Орта сүңгі учаскесінде 29 тұқымдасқа жататын 91 түрі, Өгізжуа шатқалында 21 тұқымдасқа жататын 48 түрі, Өртең шатқалында 20 тұқымдасқа жататын 54 түрі анықталды. Өртең шатқалында құзда сирек кездесетін Бұзылмас томағашөбі (Scutellaria immaculata Nevski ex Juz. ) және эндемикалық түрге жататын Шыбық жусаны (Artemisia scopaeformis Ledeb)тіркелді.

Бірінші рет б. ғ. к. Г. Сақауованың жетекшілігімен Орта сүңгі мен Жоғарғы Боралдайдың учаскесіндегі Өртең шатқалдарынан мүктердің 30 үлгісі жинақталып, 7 туысқа, 6 тұқымдасқа жататын 9 түрі арнайы күрделі әдістемемен анықталды ( Кәдімгі энкалипт, Қатты түкті тортула, Бұйра тортелла, Көпшік тәрізді схистидиум, Гартман гриммиясы, Түкті жапырақты гриммия, Күміс бриум, Жалпақ мұрынды ортотрихум).

Өңірлік табиғи парктің Басқару жоспарында ғылыми мәліметтер бойынша Сырдария өзенінің жайылмасында 35 тұқымдасқа жататын түтікті өсімдіктердің 251 түрінің тізбесі жасалған болса, б. ғ. к Г. Сақауованың жетекшілігімен 28 тұқымдасқа жататын түтікті өсімдіктердің 112 түрінің тізбесі нақтыланды. Бұрынғы жиналған гербарийлерді анықтау барысында Сырдария өзенінің жайылмасында Басқару жоспарына тіркелген өсімдіктердің тізбесіне енбеген Айлауықтар тұқымдасының Сасықкекіре туысына жататын Соғды сасықкекіре (Tournefortia sogdiana Rge) өсімдігі анықталды.

Жалпы б. ғ. к. Г. Сақауованың жетекшілігімен Боралдай филиалында жүргізілген флораны түгендеудің 2016 жылдың қорытынды есебінде 72 тұқымдасқа 303 туысқа кіретін тұтікті өсімдіктердің 577 түрінің, оның ішінде эндемик өсімдіктердің 54 түрінің, реликті (көне) өсімдіктердің 36 түрінің шығу дәуірлері көрсетіліп тізбесі жасалды.

Б. ғ. к. Г. Сақауованың қатысуымен Боралдай филиалындағы №5 фенологиялық, Сырдария филиалындағы №7, №9 фенологиялық алаңдардың сипаттамалары қайтадан нақтыланды. Боралдай филиалының тұқымбағында кәдімгі пістенің тұқымдары полиэтилен қапшықтарда наурыз айының ортасында себіліп, өсірілуге қойылды. Өніп, өсуі қанағаттанарлық жағдайда болып, вегетациялық дамудың соңында биіктіктері 16-19 см, 21-24 см аралығында болды.

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ғылыми қызметкері А. Жанконсова және ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің бас маманы А. Тажиева мен б. ғ. к. орнитолог-ғалым Е. Чаликованың жетекшілігімен ағымдағы жылдың наурыз айының 9-10 күндері аралығында Түркістан филиалында қызметтік іссапардаболып қырғауылдың - 7 жұбын, Қызыл кітапқа енген көкқұтанның - 2 данасын, қара бүркіттің 2 данасын және құрқылтайдың - 3 данасын көрген. Сырдария өзенінің жағалауында шағала, Қызыл кітапқа енген аққұйрық және ұзынқұйрық субүркіттерінің, құладынның бір-бір данасынан тіркелді.

«Хабар» агенттігінің журналистерімен өңірлік табиғи парктің аумағында 4-5 наурыз күндері көк шиқылдақ, Алатау бәйшешегі, Кессельринг лапызы, Колпаковский иридиктумы, қаршыл шүйгіншөп сияқты Қызыл кітапқа енген өсімдіктердің гүлдеу фазалары суреттерге түсірілді. Оның ішінде атап айтсақ белгілі кинооператор О. В. Беляловпен бірге Сырдария филиалы Байырқұм орманшылығының аумағынан бұрын бұл өңірдегі өсімдіктер тізіміне енбеген, Қазақстанның Қызыл кітабына енген Кессельринг лапызы (Colchicum kesselringii Regel )гүлдеу фазасында анықталды. Бұл көпжылдық пиязшықтың саны азайып бара жатқаны сирек өсімдікке жатады.

Б. ғ. к. П. А. Есенбекованың жетекшілігімен өңірлік табиғи парктің Сырдария филиалының Байырқұм орманшылығында омыртқасыздардың 9 отрядына 28 тұқымдасына жататын өкілдері анықталды, оның ішінде Қызыл кітапқа енген ағаш дәуіті (Hierodula tenuidentata) тіркелді.

2016 жылдың қорытындысымен омыртқасыздар бойынша буынаяқтылардың 15 отрядына 63 тұқымдасына кіретін 162 түрі анықталды анықталды. Оның ішінде Қазақстанның Қызыл кітабына кірген мынадай 4 түр тіркелді.

1. Қысқақанатты Боливария (жусан) дәуіті (Bolivaria brachyptera)

2. Қысқақанатты шекшек (Ceraeocercus fuscipennis Uvarov)

3. Әдемі қызыл инелік (Calopteryx virgo Linnaeus)

4. Ағаш дәуіті (Hierodula tenuidentata)

Самара университетінің ғалымдарының омыртқасыздар бойынша 2015 жылы мамыр-шілде айларында төменгі Боралдай шатқалында өңірлік парктің қызметкерлерімен бірлесіп жүргізген зерттеулерінің материалдарын 2016 жылы алып талдағанда қатты қанаттылар отрядының Барылдауық қоңыздар тұқымдасынан Қазақстанның Қызыл кітабына енген хош иісті әдемі барылдауық қоңызы (Calosoma sycophanta J. 1758 г ) тіркелгендігі белгілі болды. Сол сияқты Қаратау тау жотасы үшін бірінші рет қырғыз күңгірт барылдауық қоңызы (Amara kirghisica Kryzh. 1962 г ), клуги алагүлік қоңызы (Milabris klugi Red. 1850 г ), қысқа қанатты шапшаң қоңызы (Valgus hemipterus L. 1758) анықталды. Сол сияқты Оңтүстік Қазақстан үшін бірінші рет осы шатқалдан Симилис отыншы қоңызы (Saperda simmilis Laich. 1784 г ) табылды.

Ағымдағы жылы 9 наурызда парктің бас мекемесінде Алматыдағы Ботаника және фитоинтродукция институтының ғылыми қызметкері, б. ғ. к. Н. Е. Зверевтің қатысуымен кәдімгі пістенің екпелерін өсірудің агротехникасы мен оны бүршігінен теліп өсірудің әдістері туралы слайдттар арқылы көрсетіліп, ғылыми семинар өткізілді. Бұл ғылыми семинарға ғылым, ақпарат және мониторинг, орман және өсімдіктер дүниесін қорғау мен молайту, ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау, туризм, рекреациялық және экоағарту бөлімдерінің қызметкерлері қатысты.

Сол сияқты осы жылдың 23 мамырындаб. ғ. к. Н. Е. Зверевтің жетекшілігімен кәдімгі пістені бүршікпен қалқаншаны дайындау арқылы телу жұмыстарын жүргізуді практика жүзінде көрсетіп, оның технологиясындағы маңызды сәттерге көңіл аудару жөнінде айтылып семинар өткізілді. Семинарға ғылым, ақпарат және мониторинг, орман және өсімдіктер дүниесін қорғау, молайту бөлімдерінің мамандары қатысты.

Ағымдағы жылдың 3 маусымында облыстық әкімшілік ғимаратының мәжіліс залында ресейлік және қазақстандық ғалымдардың, ОҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының, облыстық экология департаментінің басшыларының қатысуымен өңірлік табиғи парктің 2013-2015 жылдардағы жүргізген ғылыми жұмыстарының нәтижелері жөнінде кеңейтілген дөңгелек үстел өткізілді. Дөңгелек үстелде алда жүргізілетін ғылыми жұмыстардың бағыттары айқындалды. Бұл отырысқа республикалық және облыстық БАҚ өкілдері қатысып отырды.

Өңірлік парктің кеңсесінің жанындағы аумақтан өңірлік табиғи парктің интродукциялық ботаникалық учаскесін ұйымдастыратын орын белгіленіп, учаскенің жобасы әзірленді. Жоба бойынша аталған учаскеде өңірлік табиғи парктің аумағында сирек кездесетін мынадай сәндік және дәрілік өсімдіктерді өсіру көзделіп отыр: Северцов тауалғасы, Грейг қызғалдағы, Кауфман қызғалдағы, Көкшіл шиқылдақ, Алатау бәйшешегі, Колпаковский иридодиктумы, Северцов унгерниясы, Петунников бадамы. Көрсетілген өсімдіктердің тұқымдары мен пиязшықтары олардың табиғи популяциясынан зиян келтірілмей дайындалу жоспарлануда.

Ғылыми-зерттеу жұмыстарының жариялымдары.

Авторлар

Мақала атауы

Қайда, қашан, баспасөзде, журналда, жарияланды

1. Сақауова Г. Б,

Төлеміс Е. Х

Өңірлік парктің Боралдай өңіріндегі кездесетін сирек өсімдіктердің таксономиялық құрамы мен ареалдық талдауы

М. Әуезов атындағы ОҚМУ ғылыми еңбектері, Шымкент №2(37) 2016 жылы, журналда жарияланды.

2. Мошқалов Б. М

Өңірлік табиғи парктің алғашқы үш жылдағы ғылыми жұмыстарының нәтижелері

Батыс Тәңір таудағы биологиялық алуан түрлілікті сақтау нәтижелері, (Сайрам-Өгем МҰТП-тің

10 жылдығына арналған халықаралық ғылыми практикалық конференция материалдары) Шымкент 2016 жыл

3. Есенбекова П. А. , Мошқалов Б. М. , Төлеміс Е. Х

Полужесткокрылые (Heteroptera)насекомые Сырдарья-Туркестанского ГРПП

­­­­

_//_

4. Төлеміс Е. Х, Наров М. А, Тажиева А. Д,

Төре Н. Ж

 

Өңірлік парктің аумағындағы кейбір ерте гүлдейтін өсімдіктердің ерекшеліктері туралы

Перспективы мировой науки (материалы ХІІ международной научно-практической конференций 30. 07-07. 08. 2016 г, Англия г. Шефильд 2016)

5. Төлеміс Е. Х

Перспективы создания лесных культур фисташки настоящей в хребтах Боралдайтау Южного Казахстана.

Современное состояние выращивания фисташки в Узбекистане и перспективы развития. Материалы научно-практической конференций, посвященной 80 летию рождения д. сх. н. Черновой Г. М (06. 09. 2016г. Ташкент 2016 )

6. Мошқалов Б. М

Жолдасов Ш. И

Итоги исследованиябиоразнообразия за оды Сырдарья-Туркестанской государственном региональном природном парке Казахстана

Сохранение разно образия растительного мира в ботанических садах: традщии, современность, перспективы (материалы международный конференции посвященной 70 летнию центрального сибирского ботанического сада, Новосибирск 1-8 августа 2016 г

7. Төлеміс Е. Х, Наров М. А

Таксономические и ареалогическое характеристики важнейших видов лекарственных растений встречающихся регионе регионального природногол парка.

Материалы XII международной научно-практической конференции (Восточное партнерство)07-15 сентября2016 года Польша)

8. Есенбекова П. А

Толемис Е. Х,

Наров М. А, Тажиева А

Таксономический состав по фауне полужестко крылых (Heteroptera) Сырдарья-Туркестанского государственного регонального природного парка

Материалы XIIмеждународной научно-практической конференции (Перспективные разработки науки-техники 07-15 ноябрь 2016 г Польша)

Медиа жоспардың орындалуы.

Авторлар

Мақала атауы

Қайда, қашан баспасөзде, журналда, жарияланды

1. Төлеміс Е. Х

Боралдай өңірінің сирек кездесетін өсімдіктері – баға жетпес байлығымыз

«Атамекен КZ» газеті, Алматы қ № 3 (573) ақпан 1-15, 2016 жыл.

2. Наров М.

Өңірлік парк аумағындағы омыртқасыздардың зерттелу барысы

«Атамекен КZ» газеті, № 7 (244) 1-15 сәуір, 2016 жыл.

3. Төре Н.

Ерте гүлдейтін өсімдіктер

«Дөңгеленген дүние» 27. 04. 2016ж № ІХ

4. Тажиева А.

Новые проекты по воспроизводству животного мира

«Пульс Сайрама» 29. 04. 2016г №17.

5. Төлеміс Е. Х

Парктің ғылыми жұмыстарының нәтижелері

«Атамекен КZ» газеті, № 12- (573) 16-30. 06 2016 жыл.

6. Төлеміс Е. Х. Тажиева А.

Сырдария өзенінің балықтар әлемі

«Атамекен КZ» газеті, № 15- (252) 1-15. 08 2016 жыл.

7. Наров М.

Өңірлік табиғи парктің флорасын 2013-2015 ж. ж. зерттеу барысы

«Атамекен КZ» газеті, № 16- (253) 16-31. 08 2016 жыл.

8. Тажиева А.

Аң-құстарды қорғайық

«Мәртөбе» газеті, №37(6018) 09. 09. 2016 жыл.

9. Төре Н

Сирек және жойылу қаупі төнген жануарларды қорғайық

«Дөңгеленген дүние» газеті №42(498) 9қараша 2016ж

Бөлім меңгерушісі Төлеміс Е. ақпан айында «Отырар» телеарнасы арқылы «Өңірлік табиғи парктің қазіргі таңдағы атқарылып жатқан жұмыстары» бойынша сұхбат берді. Ал маусым айында аталған телеарна арқылы «Боралдай филиалының аумағында экотуризмді дамыту», парк бойынша өсімдіктер мен жануарлар әлемін зерттеу жөніндегі жұмыстар туралы жан-жақты сұхбат берді.

5. Қызметтік дала жұмыстарына іссапарлар.

1. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкер Наров М. ағымдағы жылдың 24-26 ақпан күндері Сырдария филиалында фенологиялық құбылыстарды бақылау, тіркеу, фотосуреттерге түсіріу, мемлекеттік инспекторларға қосымша нұсқаулық беру және түсіндіру мақсатында іссапарда болды.

2. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері Жанқонысова А. және кіші ғылыми қызметкер Төре Н. ағымдағы жылдың 24-26 ақпан күндері Боралдай филиалында фенологиялық құбылыстарды бақылау, тіркеу, фотосуреттерге түсіру, мемлекеттік инспекторларға қосымша нұсқаулық беру және түсіндіру мақсатында іссапарда болды.

3. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ғылыми қызметкері А. Жанконсова және ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің бас маманы А. Тажиева мен б. ғ. к орнитолог-ғалым Е. Чаликованың жетекшілігімен ағымдағы жылдың наурыз айының 11-12 күндері аралығында Түркістан филиалында қызметтік іссапардаболды.

4. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкер Наров М. ағымдағы жылдың 14 наурыз күні Боралдай филиалында б. ғ. к. Николай Евгеньевич Зверевттің алып келген кәдімгі пістенің тұқымын Боралдай филиалындағы тұқымбаққа егу мақсатында барып, тұқымбаққа жауапты орман шеберлері М. Көлтаев, Қ. Жолдасов және директор орынбасары Н Аманқұловтың қатысуларымен себілді.

5. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері Тажиева А. және кіші ғылыми қызметкер Төре Н. ағымдағы жылдың 20-21 сәуір күндері Боралдай филиалында гүлдеп жатқан өсімдіктердің гербарйін жинау және фенологиялық құбылыстарды бақылау, тіркеу, фотосуреттерге түсіру мақсатында іссапарда болды.

6. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкері Наров М ағымдағы жылдың 20-21 сәуір күндері Боралдай филиалында гүлдеп жатқан өсімдіктердің гербарйін жинау және фенологиялық құбылыстарды бақылау, тіркеу, фотосуреттерге түсіріу мақсатында іссапарда болды.

7. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ғылыми қызметкері А. Тажиева, б. ғ. к. Г. Сақауованың қатысуымен ағымдағы жылдың 28-30 сәуір күндері аралығында далалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге, гербарий жинау мен фенологиялық бақылаулар жүргізу мақсатында Боралдай филиалында қызметтік іссапардаболды.

8. ҒАМ бөлімінің аға ғылыми қызметкері Наров М. ағымдағы жылдың 24-26 мамыр күндері Боралдай филиалына Ресей ғалымдарымен өсімдіктердің фенологиялық даму фазаларын бақылау және көктемгі гүлдеген өсімдіктердің гербарийлерін жинау, тәжірибе алмасу мақсатында іссапарда болды.

9. ҒАМ бөлімінің меңгерушісі Е. Төлеміс б. ғ. к. П. А. Есенбекованың жетекшілігімен ағымдағы жылдың 10-12 маусым күндері Сырдария филиалында омыртқасыздардың құрамына мониторинг жүргізу мақсатында іссапарда болды.

10. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері Тажиева А. , кіші ғылыми қызметкер Төре Н. және «Ботаника және фитоинтродукция институтының» қызметкерлерімен бірлесіп тәжірибе алмасу мақсатында, өсімдіктер флорасы бойынша далалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге және гүлдеп жатқан, жеміс салу фазасындағы өсімдіктердің гербарйін жинау мақсатында ағымдағы жылдың 07-09 маусым күндері Боралдай филиалында іссапарда болды.

11. ҒАМ бөлімінің ғылыми қызметкері Тажиева А. , кіші ғылыми қызметкер Төре Н. және «Ботаника және фитоинтродукция институтының» ғылыми қызметкері б. ғ. к. Н. Е. Зверевтің жетекшілігімен кәдімгі пісте ағашына бүршікпен телу жұмыстарын жүргізу мақсатында ағымдағы жылдың 22-23 маусым күндері Боралдай филиалында іссапарда болды.

Алматыдан «Ботаника және фитоинтродукция институтында» стратификациядан өткен кәдімгі пістенің 100 дана тұқымы ғылыми тәжірибе ретінде әкелініп полиэтилен қапшығында жабық тамырлы әдіспен өсіру үшін Боралдай филиалына беріліп, бұл тәжірибе қолға алынып пісте тұқымдары полиэтилен қапшықтарға себілді. Олардың өсіп-дамуы бақылануда.

2013 жылы ұйымдастырылған өңірлік табиғи парктің Ғылыми-техникалық кітапханасының кітап қоры 2016 жылдың аяғында675-данаға жетті, алдағы уақытта да кітаптар қоры толықтыру жұмыстары жалғастырылатын болады.

Гербарийлер 1250 данаға жеткен, алдағы уақытта да гербарий жинау жұмыстары жүргізіледі. Омыртқасыз жануарлар коллекциясы 550 данадан жинақталған.

6. Жоғары оқу орындары мен басқа мекемелермен жүргізілген жұмыстар.

2016 жылдың басынан Сырдария-Түркістан өңірлік табиғи паркінің ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында төмендегі ЖОО және ғылыми зерттеу мекемелерімен байланыс орнатылып, ғылыми ынтымақтастық жалғасуда.

1. Кузбасс ботаникалық бағы (Ресей).

2. РҒА Сібір бөлімінің адам экологиясы институты (Ресей).

3. Орталық Сібір ботаникалық бағы. Новосибирск қаласы (Ресей).

4. Томск мемлекеттік университеті (Ресей).

5. Өзбекстанның сәндік бау шаруашылығы мен орман шаруашылығы республикалық ғылыми өндірістік орталығы (Ташкент).

6. Халықаралық «Фитохимия» ғылыми-өндірістік холдингісі (Қарағанды қаласы).

7. ҚР БҒМ «Ботаника және фитоинтродукция институты» (Алматы қаласы).

8. «Терра» дистанциялық байқап көру орталығы және «ГИЖ» ЖШС (Алматы қаласы).

9. Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі (Шымкент қаласы);

10. Қаратау табиғи қорығы (Кентау қаласы).

11. М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті (Шымкент қаласы).

12. «Мирас» Университеті (Шымкент қаласы).

13. ҚР БҒМ «Зоология» институты (Алматы қаласы).

аймақтық әлеуметтік

14. Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті (Шымкент қаласы).

Қыркүйек айының соңында Шымкент аймақтық әлеуметтік

инновациялық университетінің ғылым факультетінің бірінші курсының 28 студенті өңірлік табиғи парктің өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің биологиялық алуантүрлілігі туралы мәліметтері мен жүргізіліп жатқан ғылыми жұмыстар туралы ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ұйымдастырылған лекциясын тыңдап, берген деректермен танысып кетті. Осы университеттің бітіретін 4 студентіне «Кәдімгі пістенің биологиялық және экологиялық ерекшеліктері», «Соғды шағанының Боралдай өңірінде таралуы», «Регель алмұртының Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркінің аумағында сақталуы», «Сиверс алмасының Боралдай өңірінде өсіп-дамуы жағдайы» деген тақырыптар бойынша дипломдық жұмыстарына кеңестер берілді.

7. Ғылыми Конференцияларға қатысу.

1. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің аға ғылыми қызметкері М. Наров Астана қаласында 13-14 сәуір 2016 жылы өткен «Көгалдандыру мен тұқымбақ шаруашылығының қазіргі таңдағы үрдістері» ІІ Халықаралық ғылыми-тәжірибелі конференциясына қатысты.

2. Өңірлік табиғи парктің бас директоры Б. М. Мошқалов ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің ұйымдастыруымен Чехия мамандарының қатысуымен 2016 жылғы 14 сәуірде Астана қаласында өткен «Аңшылық шаруашылығын дамыту арқылы жануарлар дүниесін тұрақты басқару» тақырыбындағы дөңгелек үстелге қатысты.

3. Шымкент қаласында 2016 жылы 21 мамырда өткен Сайрам-Өгем МҰТП-нің құрылуының 10 жылдығына арналған «Батыс Тәңіртауындағы биологиялық алуантүрлілікті сақтау мәселелері» тақырыбында өткен Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияға өңірлік парктің бас директорының орынбасары Асқаров М. және ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің меңгерушісі Төлеміс Е. Х. қатысты. Конференцияда Төлеміс Е. Х. Өңірлік табиғи парктің алғашқы үш жылдағы ғылыми жұмыстарының нәтижелері туралы баяндама жасады.

4. Талдықорған қаласында 2016 жылы 27 мамырда өткен «Қазақстанның жабайы алмалары әлемдегі алмалардың атасы» Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясына өңірлік табиғи парктің бас директоры Б. М. Мошқалов пен парктің маманы Ахметов А. Қатысты.

5. Ресейдің Новосибирск қаласында 2016 жылдың 1-8 тамызда өткен Орталық Сібір ботаникалық бағының 70 жылдығына арналған «Ботаникалық бақтарда өсімдіктер дүниесінің алуан түрлілігін сақтау» тақырыбында өткен Халықаралық ғылыми конференцияға өңірлік парктің бас директоры Мошқалов Б. және Боралдай филиалының орман қорғау инженері Жолдасов Ш. қатысты. Конференцияда «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркінде 2013-2015 жылдары биологиялық алуан түрлілікті зерттеудің қорытындылары» жөнінде баяндама жасалды.

6. Өзбекстанның Ташкент облысындағы Дархан ауылындағы 2016 жылы 6 қыркүйек өткен «Өзбекстанда кәдімгі пістенің өсірудің қазіргі таңдағы жағдайы және даму перспективалары» тақырыбында өткен республикалық ғылыми- практикалық конференцияға өңірлік парктің ғылым, ақпарат және мониторинг болімінің меңгерушісі Төлеміс Е. Х қатысты. Конференцияда «Оңтүстік Қазақстанның Боралдайтау жоталарында кәдімгі пістенің мәдени екпелерін жасаудың перспективалары» жөнінде баяндама жасалды.

7. Бас директордың ғылым жөніндегі орынбасары Б. А. Баймұратов 24-25 қазанда Алматы қаласында өткен ГЭФ-ПРООН-ҚР Үкіметі жобасы ұйымдастырған «Ғаламдық маңызы бар экожүйелері экологиялық және әлеуметтік-экономикалық функцияларын сақтау мақсатында тұрақты басқару» тақырыбындағы семинарға қатысты. ЕҚТА-дағы биологиялық алуан түрліліктің қазіргі жағдайы талқыланды.

8. 9-10 желтоқсанда Арал қаласындағы Барса-Келмес табиғи қорындағы өткен «Экологиялық желілерді дамыту мен түрлерді орнықты басқару жолымен биологиялық алуантүрлілікті , сақтау» тақырыбындағы республикалық конференцияға туризм және экоағарту бөлімінің меңгерушісі Н. Джумағұлова қатысты.

8. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің құрал-жабдықтармен, саймандармен қамтамасыз етілуі.

Бөлімге бір дана 2014ж фотоаппарат бекітілген. Үш дана микроскоп бар, сол сияқты филиалдарға бір данадан микроскоп бекітілген. Үш филиалдағы 14 фенологиялық алаңдарға әрқайсысына психометрлік гигрометр, ауа, топырақ температурасын өлшейтін термометрлер берілген. Үш жаңбыр өлшейтін стакан, желдің бағытын анықтайтын үш анемометр алып берілген. Бір дана лупа (үлкейткіш шыны), бір дана түптеу машинасы бар. Екі дана компьютер бір принтерімен бекітілген. Жаңадан ұйымдастырылған ботаникалық интродукциялық учаскеге 5 дана күрек, 2 дана қол арба, 4 дана қол тырмасы, 4 дана айыр, 4 дана шелек, 2 дана кетпен, 2 дана дәрілерді бүркігіш, 3 дана бау қайшысы сияқты құрал- саймандар алынды. Учаскеде қолдануға 2 кг суперфосфат, 4 кг калий хлор аралас тыңайтқыштар мен 0, 2л ураган гербициді дайындалып қойылды. Сонымен қатар бөлімнің есебінде 8 дана психометрлік гигрометр бар.

 

 

Ғылыми жұмыстардың 2016 жылғы салыстырмалы негізгі көрсеткіштері

р/с

Көрсеткіштер

2014 ж

2015ж

201

1

Өсімдіктер дүниесі бойынша анықталған тізбедегі түрлер саны

367

456

577

2

Омыртқасыздар бойынша анықталған тізбедегі түрлер саны

102

153

162

3

Тізбеге жаңадан қосылған өсімдіктер мен омыртқасыздардың түрлер саны

4

53

21

4

Шетелдерде жарияланған ғылыми мақалалар саны /олардың жалпы мақалалар санындағы үлесі: %

1/17

6/60

5/62, 5

Бас директордың орынбасары М. Асқаров

ҒАМ бөлімінің меңгерушісі Е. Төлеміс

 

 

 

 

 

 

 

2015 жылғы ғылым, ақпарат және монитроинг бөлімінің 

атқарған жұмыстары бойынша Боралдай тауында тізімге көрсетілмеген 52 өсімдіктердің түрлері тіркелді

Қазіргі таңда «Сырдария-Түркістан мемелкеттік өңірлік паркі» КММ-ң қызметкерлерімен бірлесе б.ғ.к Г.Б.Сақауованың жетекшілігімен Боралдай өңірінде кездесетін 68 тұқымдасқа, 252  туысқа  жататын 456 өсімдіктердің тізбесі жасалды. Өңірлік парктің аумағында осы жылы зерттеу жүргізген. Қаратау бочанциевиясы, қаратау жұлдызшөбі, қара хейлант, үлкен жапырақты көбеңқұйрық, қаратау түйесіңірі, шымған сарғалдағы, қаратау бетегесі, қаратау шөлмасағы, регель рафидофитоны, шренк тобылғытүсі сияқты сирек, эндемдік өсімдіктердің өсіп жатқан жаңа орындары, теңіз деңгейінен биіктіктері нақтыланды. Сондай-ақ 2015 жылы  Томск университетінің ғалымы, профессор А.Л. Эбельдің және б.ғ.к., Иващенко А.А.  қатысуларымен Боралдай филиалында ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілген. Ғылыми-зерттеу жұмыстары барысында көптеген өсімдіктердің гербарилері жиналып, оларға сараптама және түрлерін анықтау жұмыстары жүргізілді. Түрлерін анықтау жұмыстары кезінде өсімдіктердің гүлдері, жапырақтары, сабақтары және тамырлары арқылы зерттеу жұмыстары атқарылды. Өсімдіктердің түрлерін анықтау жұмыстарына  «Сырдария-Түркістан мемелкеттік өңірлік паркі» КММ-де 2014 жылы Бораладй таулырындағы өсімідктер түрлерінің қысқаша анықтамалық кітапшасы қолданылды. Соның нәтижесінде қазіргі таңда Боралдай тауы үшін жасаған тізімде бұрын көрсетілмеген 52 өсімдіктердің түрлері тіркелді. Бұл жаңа түрлер негізінен Крестгүлділер, Бұршақтар, Қалампырлар, Айлаулықтар, Сарғалдақтар, Астықтар, Қияқөлеңдер сияқты тұқымдастарда шоғырланған. Оның зерттеуі бойынша бұл аймақта түтікті өсімдіктердің 72 тұқымдасқа жататын 450 түрі өсетіндігі анықталды.

Виды растений

Популяции

1

2

3

4

5

6

7

8

Acer semenoviiRegel et Herd.

+

+

 

r

r

 

 

 

Achillea biebersteiniiAfan.

 

 

 

 

 

+

+

 

Achillea filipendulinaLam.

 

+

 

 

+

+

 

 

Acroptilon australeIljin

 

 

 

 

 

+

 

 

Adonis parviflorus  Fisch. ex DC.

 

r

 

 

 

+

 

 

Alcea nudiflora(Lindl.) Boiss.

 

+

 

 

+

+

 

 

Allium barzsczewskiiLipsky

 

 

 

 

 

 

r

+

Amygdalus petunnikowiiLitv

+

 

+

+

+

 

 

 

Anemone petiolulosaJuz.

 

+

 

+

+

 

 

 

Anisantha tectorum(L.) Nevski

2

 

 

 

 

 

 

 

Armeniaca vulgariaLam.

1

 

 

 

 

 

 

 

Artemisiadracunculus L.

 

 

 

 

 

+

+

 

ArtemisiakaratavicaKrasch. et Abol.

+

1

 

+

+

+

+

 

Arum korolkowiiRegel

 

 

 

 

 

 

 

+

AstragalusneolypskianusM.Pop.

 

 

 

 

 

+

 

+

Astragalus sewerzowiiBunge

 

 

 

 

 

+

 

+

Atraphaxis spinosaL.

 

 

+

 

 

 

+

 

Atraphaxis virgata(Regel) Krasn.

 

 

 

 

 

 

 

+

Bromopsis inermis(Leyss.) Holub

1

 

 

 

 

 

 

 

Buglossoides tenuiflora(L. f.) I.M.Johnst.

 

+

+

+

+

+

+

 

Bunium setaceum (Schrenk) H.Wolff

 

 

 

 

 

 

 

+

Calamagrostis epigeios(L.) Roth

1

 

 

+

+

 

 

 

Carduus crispusL.

 

 

 

 

 

+

 

 

Centaurea ibericaTrev.

+

2

1

 

 

 

 

+

Centaurea ruthenicaLam.

 

 

 

+

+

 

 

 

Cerastium inflatumLink.

 

 

 

 

 

+

+

+

Cerasus erythrocarpaNevski

+

 

r

+

+

 

 

 

Corydalis ledebourianaKar. et Kir.

 

 

 

 

 

 

+

 

Crataegus ponticaC.Koch,

+

 

 

 

 

 

 

 

CrataegussongoricaC.Koch,

+

 

 

+

+

 

 

 

CrataegusturkestanicaPojark.

+

 

 

 

 

 

+

 

Crupina vulgarisCass.

 

 

+

+

+

 

+

 

Elytrigia repens(L.) Nevski

 

 

 

 

 

 

+

+

Ephedra equisetinaBunge

+

 

 

 

 

 

+

+

Eremostachys karatavicaPavl.

 

 

r

 

 

+

+

 

Eremurus lactiflorusB.Fedtsch.

 

+

+

r

r

 

+

+

Eremurus regeliiVved.

 

 

 

 

 

+

 

 

Euphorbia rapulumKar. et Kir.

 

 

 

 

 

 

 

+

Euphorbia sewerzowiiHerd. ex Prokh

 

 

 

 

 

+

 

 

Ferula ceratophyllaRegel et Schmalh.

 

 

+

+

+

 

 

 

Ferula karatavicaRegel et Schmalh.

 

 

 

 

 

 

+

 

Ferula tenuisectaKorov.

 

1

+

 

 

 

 

 

Filago arvensisL.

 

 

 

 

 

 

 

 

Gagea bulbifera(Pall.) Roem. et Schult.

 

 

+

+

+

 

 

 

Gagea olgaeRegel

 

 

 

 

 

 

 

r

Galium aparineL.

 

 

r

+

+

+

 

 

Geranium schrenkianumTrautv. ex Pavlov

 

 

+

+

+

 

 

 

Geranium transversaleKar. et Kir.

 

 

 

 

 

+

+

+

Haplophyllum latifoliumKar. et Kir.

 

 

 

 

 

 

+

 

Hedysarum severzoviiBunge

 

 

 

 

 

 

 

+

Hordeum bulbosumL.

1

+

+

1

1

+

+

 

Hypericum scabrumL.

 

 

 

 

 

+

+

 

Inula macrophyllaKar. et Kir.

 

+

 

 

 

+

+

 

Ixiolirion tataricum(Pall.) Herbst

 

 

 

 

 

 

+

 

Jurinea suffruticosaRegel.

 

+

 

+

+

 

 

 

Korolkowia sewerzowiiRegel,

 

 

 

 

 

 

 

+

Lamium amplexicauleL.

 

 

r

 

 

 

 

+

Lathyrus tuberosusL.

 

 

+

 

 

 

 

 

Leonurus turkestanicusV.Krez. et Kuprian.

 

 

 

 

 

+

 

 

Lepidolopha karatavicaPavl.

+

 

+

+

+

 

+

+

Ligularia heterophyllaRupr.

 

+

 

 

 

 

 

 

Medicago lupulinaL.

 

 

 

 

 

 

+

 

Milium vernaleM.Bieb.,

 

 

+

 

 

 

+

 

Minuartia meyeri (Boiss.) Bornm.

 

 

 

 

 

 

+

 

Neuroloma australe(Pavl.) Botsch.

 

 

r

 

 

 

 

 

Onobrychis grandisLipsky

 

 

+

 

 

+

+

 

Oxytropis ornataVved.

 

 

 

 

 

 

+

 

Papaver pavoninumSchrenk,

 

 

 

 

 

 

+

 

Phleum paniculatumHuds.

 

 

+

 

 

 

 

 

Phlomis salicifoliaRegel

 

 

 

 

 

1

+

 

Piptatherum songaricum(Trin. et Rupr.)Roshev. ex E.Nikit.

+

 

 

 

 

 

 

 

Pistacia veraL.

 

 

 

+

+

 

 

 

Poa angustifoliaL.

 

1

 

 

+

 

 

 

Poa bulbosaL.

 

2

+

 

+

+

+

 

Potentilla bifurcaL.

+

 

+

+

+

 

 

 

Potentilla tianschanicaTh. Wolf

 

 

 

 

 

 

 

+

Prangos ornata  pabularia Lindl.

 

 

 

 

 

+

+

+

Pseudoeremostachys sewerzowii(Herd.) M.Pop.

 

 

r

 

 

 

 

+

Pseudosedum karatavicumBoriss.

 

 

 

 

 

 

 

+

RanunculusregelianusOvcz.

 

r

 

r

r

+

 

+

Rheum maximowicziiLosinsk.

 

+

 

+

+

 

 

 

Rhinopetalum stenantherumRegel

 

 

 

 

 

 

 

+

Rindera echinataRegel

 

 

+

+

+

 

 

 

Roemeria refracata(Stev.) DC.

 

 

 

 

 

 

+

 

Rosa beggerianaSchrenk

 

 

 

 

 

+

 

 

Scandix pecten-veneris L.

 

 

+

 

+

 

+

+

Schrenkia congestaKorov.

 

 

+

 

 

 

+

 

Scuttelaria karatavicaJuz.

 

 

 

 

 

+

 

 

Solenanthus circinnatusLedeb.

 

 

 

 

 

 

+

 

Spiraea hypericifoliaL.

1

 

 

 

 

+

+

 

Spiraeanthus schrenkianus

+

1

+

+

+

2

1

 

Stellaria media(L.) Vill.

 

 

 

 

 

 

r

 

Stroganowia robustaPavl.

 

 

 

 

 

 

 

+

Thalicthrum isopyroidesC.A.Mey.

 

r

 

 

 

 

 

 

Thlaspi ceratocarpum(Pall.) N.Busch

 

 

 

 

 

 

+

 

Tulipa bifloriformisVved.

 

 

r

 

 

 

 

 

Tulipa greigii  Regel

 

 

+

+

+

+

 

+

Turgenia latifolia(L.) Hoffm.

 

 

 

 

 

+

 

 

Valeriana chionophilaM.Pop. et Kult.

 

 

+

+

 

 

+

+

Zizphora clinopodioidesLam.

 

 

 

 

 

+

 

 

Anchusa italica Retz. -  Анхуза итальянская

Trichodesma incanum (Bunge) DC - Триходесма седая

Salvia sclareaL. – Шалфей мускатный

Ligularia heterophyllaRupr.– Бузульник разнолистный

 

Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі Боралдай филиалында көктем мезгіліндегі ең алғашқы гүлдейтін өсімдіктер түрі

Альберт Торсылдағы, Леонтица альберта (эндемді өсімдік)

Карелин ринопеталюмы, Ренипеталум Карелиана

Сағақты желайдар,Ветренница Черешочковая

Северцов Айдаршөбі, Хохлатка Северцова (қызыл кітапқа енген)

 

 

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің 2014 жылдағы ғылыми жоспарға сәйкес атқарылып жатқан іс – шаралар.

Ағымдағы жылдың мамыр айының 04 – 06 аралығында Бөлім бастығы Е.Төлеміс., кіші ғылыми қызметкер А.Тажиева фенологиялық алаңдардың координаттарын GPS құралымен анықтау және гербарии жинау мақсатында Боралдай филиалында болды.

DSCF4165

 

DSCF4165

Сиверс алма ағаштарының гүлдеп тұрған кезеңін бақылауда

DSCF4165

 

Қызыл кітапқа енген – Леманн күшаласы (Eminium lehmannii) Эминиум лемана, Боралдай тауының әсем өсімдігінің бірі

DSCF4165

Нағыз пісте – долана қауымдастығының №1 фенологиялық алаңы

DSCF4165

ҒАМ бөлімінің бастығы Е.Төлеміс Боралдай тауында - Қызыл кітапқа енген Грейг қызғалдағын (Tulipa greigii) бойының биіктігін өлшеп, өсіп – даму жағдайын бақылауда

DSCF4165

 

Боралдай тауы – Қызыл кітапқа енген Грейг қызғалдағы (Tulipa greigii)

DSCF4165

Боралдай тауы – Сиверс алма ағаштары гүлдеу кезеңі

 

 

Ағымдағы жылдың мамыр айының 16 – 17 күндері Ғылым,ақпарат және мониторинг бөлімінің ғылыми қызметкері Орынбеков З. және кіші ғылыми қызметкер Тажиева А. Кузбасс ботаникалық бағының бөлім меңгерушісі, профессор, б.ғ.д. Куприянов А.Н және Ресейдің басқа да ғалымдарының қатысуымен өткен ғылыми семинарға Боралдай филиалына барды. Ғылыми зерттеу жұмыстары Боралдай филиалында Аяқ – Сүнгі өзенінің жағалауының ортаңғы бөлігін және Боралдай шатқалының төменгі бөлігінде жүргізілді. Бұл ғылыми семинарда «Сырдария – Түркістан» МӨТП бас директоры Мошқалов Б.М., бас директордың орынбасарлары Асқаров М., Баймұратов Б. қатысып Боралдай филиалының алуан түрлі өсімдіктер дүниесі, ондағы бағалы эндемикті және реликті өсімдіктердің қаншалықты кең таралғандығы, болашақта қандай ғылыми жаңалықтар ашуға болытындығы жайлы сұрақтар қойылып пікір алысылды, зерттеу жұмыстары өткізілді.

 

 

 

 

DSCF4165

Бас директор М.Б. Мошқалов б.ғ.д. А.Н. Куприяновпен бірге пікір алмасып кеңес өтуде.

DSCF4165

«Сырдария – Түркістан» МӨТП бас директордың орынбасары Б.Баймұратов б.ғ.д. А.Н. Куприяновпен Боралдай филиалының өсімдіктер әлемін талқылауда.

 

 

DSCF4165

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің кіші ғылыми қызметкері А.Тажиева б.ғ.д. А.Н. Куприяновтың ғылыми семинарына қатысуда.

DSCF4165

б.ғ.д. А.Н. Куприянов Боралдай филиалында кездескен эндемикалық және басқа да көптеген өсімдіктердің гербарийлерін жинақтауда.

DSCF4165

б.ғ.д. А.Н. Куприяновпен бірге ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің кіші ғылыми қызметкері А.Тажиева Боралдай филиалындағы фенологиялық алаңда өсімдіктерге сипаттама жасауды.

DSCF4165

б.ғ.д. А.Н. Куприяновпен бірге ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің кіші ғылыми қызметкері А.Тажиева Боралдай филиалында гербарий жинауда.

 

DSCF4165

б.ғ.д. А.Н. Куприяновтың қатысуымен болған ғылыми семинарға қатысқан Ресей ғалымдары

 

Ресей ғалымдарының зерттеу жұмыстарының нәтижесінде берген есебі бойынша Крестгүлділер тұқымдасына жататын 24 өсімдіктің түрін, Астра тұқымдасына жататын 36 өсімдіктің түрін анықтаған.

Осы ғылыми жұмыстар барысында алғашқы рет табылған өсімдіктер тіркелді: Папоротник тұқымдасы, Жылантіл папоротник туысы – кәдімгі жылантіл (ужожник обыкновенный, Ophyoglossum vulgatum), Сабынкөк туқымдасы, сабынкөк туысы, кәдімгі сабынкөк (наричник тенистый, scrohularia umbrosa) өсімдіктері анықталды. Бұл табылған өсімдіктер бұрын Сырдария Қаратауының флорасында кездеспеген өсімдік болып келеді.

 

 

наричник теневый

 

сабынкөк (наричник тенистый, scrohularia umbrosa)

 

 

ужовник обыкновенный2

 

кәдімгі жылантіл (ужожник обыкновенный, Ophyoglossum vulgatum)

 

2014 жылдың мамыр айының 21 – 26 күндері Биология ғалымдарының докторы П.А.Есенбековның басшылығымен Түркістан, Сырдария филиалдарының аумақтарында омыртқасыздар бойынша ғылыми – зерттеу жұмыстары жүргізіліп, нәтижесінде Қазақстан аумағында алғашқы рет кездесіп отырған, жартылай қатты қанаттылардың екі түрі табылды, олар жыртқыш қандалалар тұқымдасына (Holotrihius rotundatus stal 1874), (Holotrichus apterus jakovler. 1879) жатады. Қазіргі таңда «Сырдария – Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-де 2013 жылдың ғылыми зерттеу жұмыстарын қоса алғанда жартылай қанаттылардың 9 тұқымдасына жататын 28 түрі анықталды.

DSCF4165

DSCF4165

 

 

Жыртқыш (Holotrichius rotundatus Stål) Хищнец

«Сырдария – Түркістан мемелкеттік өңірілік табиғи паркі» КММ, Түркістан филиалы, Қызылшаруа орманшылығында табылған, Сырдария өзенінің жайылмасы.

 

DSCF4165

DSCF4165

 

Жыртқыш (Holotrichius apterus Jakovlev) Хищнец

«Сырдария – Түркістан мемелкеттік өңірілік табиғи паркі» КММ, Түркістан филиалы, Қызылшаруа орманшылығында табылған, Сырдария өзенінің жайылмасы.

 

Кіші ғылыми қызметкер А.Тажиева 2014 жылдың маусым айының 2 – 6 күндері аралығында б.ғ.к., Г.Б.Сақауовамен бірге Боралдай филиалына өсімдіктер дүниесі бойынша ғылыми ботаникалық зерттеулер жүргізілді. Г.Б.Сақауованың жүргізген ғылыми ботаникалық зерртеулерінің нәтижесі бойынша 60 тұқымдас, 182 туыс, 196 өсімдік түрі анықталды. Жаратылыстану-ғылыми негіздемені әзірлеу барысында, алдын-ала жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша Боралдай филиалы флорасына 600 өсімдік түрі тіркелген. Қазіргі таңда жалпы анықталған өсімдік саны 278 түрі анықталды, бұл жалпы өсімдіктер түрінің 46,3 % құрайды.

Қазақстанда екі жерде ғана өсетін, қызыл кітапқа енген ағаш: Зайтундар тұқымдасы, Шаған туысына жататын Парсы шағаны (Ясень согдииский) Боралдай филиалында табиғи ортада өскен. Қазақстанның екінші жерінде Шарын шатқалында өседі.

DSCF4165

Парсы шағаны (Fraxinus sogdianus) Ясень согдийский

(қызыл кітапқа енген, реликті өсімдік)

 

Ағымдағы жылдың маусым айының 04 – 05 күндері Түркістан филиалында Балтакөл орманшылығында фенологиялық бақылауларды жүргізу мен гербарийлерді кептіру тәртібі туралы Маяқұм ауылында, ҒАМ бөлімінің быстығы Төлеміс Е., аға орманшы Н.Ташевтың, орман шебері Б.Әлімханның, инспекторлар Т.Мұсаев, У.Адиханов, Ә.Нұртаза, Т.Маханов, С.Укібасовтың, Көлқұдық ауылында мемлекеттік инспекторлар Д.Құттыбаев, Б.Арысов, М.Жұмабаевтың қатысуларымен кеңес өткізіліп түсіндірілді.

DSCF4165

Балтакөл орманшылығындағы орманшы және инспекторлармен бірге жиналыс

 

Қызылшаруа орманшылығы, Күшата ауылында орналасқан Балауса лагерінде Ресей патшалығы кезінде отырғызылған емен ағаштары бар (қызыл кітапқа енген), емен ағаштарының жастары шамамен 100 жылдан астам, ағаштардың сақталуы өте жақсы жағдайда, осы күнге дейін емен ағаштары сақталуда.

DSCF4165

Күш ата ауылындағы Балауса лагеріндегі емен ағаштары

DSCF4165

Балауса лагеріндегі емен ағаштарының өсіп – даму жағдайын тексеру

 

Түркістан филиалындағы Күш ата учаскесіндегі тұқымбақта өсіп тұрған ағаш – бұталы өсімдіктердің өсіп – даму жағдайын тексеру және алдағы уақытты тұқымбақта ағаш – бұталы өсімдіктердің өсіп дамуына қолайлы жағдай жасау мақсатында қандай шаралар қолдануға болатындығы жайлы іс – шаралар ұйымдастыру.

 

DSCF4165

Күш ата учаскесіндегі 2013 жылы күзде егілген қарағаш көшеттері

DSCF4165

Күш ата учаскесіндегі тұқымбақтағы қарағаш өсімдігіне күтіп – баптау жұмыстары

DSCF4165

ҒАМ бөлімінің бастығы Е.Төлеміс – Күш ата тұқымбағындағы 2006 жылы егілген тұя ағашының өсіп – даму жағдайын текруде

DSCF4165

Күш ата тұқымбағындағы өрік ағаштары

DSCF4165

Түркістан филиалы Қызылшаруа орманшылығандағы гүлдеп тұрған Қызыл жыңғыл

DSCF4165

Қызылшаруа орманшылығандағы №10 фенологиялық алаң және сол жердегі табиғи жағдайда өскен жантақ өсімдігінің гүлдеп тұрған кезі

DSCF4165

Қызылшаруа орманшылығандағы №9 фенологиялық алаңда мемлекеттік инспекторлармен бірге фенологиялық бақылау жүргізу тәртібі жөнінде кеңес өтуде

DSCF4165

Е.Төлеміс – қызылшаруа орманшылығандағы №9 фенологиялық алаңда Тораңғы ағашының гүлдене бастау кезеңін анықтап, фенологиялық бақылауға тіркеуде

 

 

DSCF4165

Түркістан филиалы, Балтакөл орманшалындағы №7 фенологиялық алаңда ҒАМ бөлімінің бастығы Е.Төлеміс инспекторлармен бірге табиғи жағдайда өскен қызыл кітапқа енген Тораңғы ағаштарының өсіп – даму жағдайын қарауда

DSCF4165

Түркістан филиалы, Балтакөл орманшалындағы №7 фенологиялық алаңда ҒАМ бөлімінің бастығы Е.Төлеміс табиғи өскен Каспий ақбасшөбін өсіп – дамуын тексеруде

Ағымдағы жылдың шілде айының 11 – 12 күндері Сырдария филиалында, Байырқұм орманшылығында орманшы және инспекторлармен кеңес өткізілді. Мемлекеттік ниспекторларға фенологиялық бақылау жүргізу үшін қажетті приборлармен жұмыс істеу тәртібі жөнінде айтылып, түсіндіріліп өтті.

DSCF4165

Байырқұм орманшылығындағы орманшы және инспекторлармен кеңес

DSCF4165

Байырқұм орманшылығында №11 фенологиялық алаңда орналасқан приборлар

Байырқұм орманшылығында №13 фенологиялық алаңда болан кезімізде, бауырмен жорғалаушылар класына жататын Сұр келесін кезіктірдік (қызыл кітапқа енген) жануар.

DSCF4165

Сұр келес (Varanus griseus)

 

Ағымдағы жылдың тамыз айының 04 - 05 күндері Түркістан филиалында Г.Сақауовамен бірлесе бұғы тұқымбағында бұғылардың қандай өсімдіктермен қоректенетіні жайлы зерттеу жұмысы өткізділді.

Тұқымбақта бұғылардың тіршілігі үшін қажетті қоректік өсімдік түрлерін анықтау жұмысы жүргізілді, бұғылардың негізгі қоректенетін өсімдік түрлері:

-         талдар тұқымдасы, терек туысы, тораңғыл, тораңғы түрлі жапырақты (қызыл кітапқа енген өсімдік), ақтал, ешкі тал;

-         астық тұқымдасы, қамыс туысы, кәдімгі қамыс;

-         бұршақ тұқымдасы, мия туысы, жалаң мия;

-         астық тұқымдасы, бидайық туысы, жатаған бидайық;

-         шырмауық тұқымдасы, шырмауық туысы, кәдімгі шырмауық, тікентүкті шырмауық;

-         алабұталар тұқымдасы, қарабарақ туысы, қарабарақын.

Тұқымбақта тораңғы ағашының екі түрі өсетіндігі анықталды: түрлі жапырақты тораңғыл, тораңғы (қызыл кітапқа енген).

 

DSCF4165

Түркістан филиалында Г.Сақауова жиналған гербарийлерді тексеруде және өсімдіктердің түрлерін анықтауда

DSCF4165

түрлі жапырақты Тораңғыл

DSCF4165

Тораңғы (қызыл кітапқа енген)

DSCF4165

Бұхар бұғысы тұқымбағындағы сыртқы қоршаудағы өсімдіктер әлемі

DSCF4165

Бұхар бұғысы тұқымбағындағы қырғауыл құсының балапандары

2014 жылдың бірінші жартыжылдықта Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі кітапхана қорын саны толықтыруда, қазіргі таңда кітапхана қорында жалпы 378 дана түрлі ғылыми кітаптармен жинақталған. Осы көрсетілген кітаптар көрсеткішінің ішінде ағымдағы жылда демеушілердің сыйға берген 23 дана кітаптары да кіреді.

 

DSCF4165

 

 

 

 

DSCF4165

DSCF4165

Қазіргі таңда кітапхана қорында жинақталған кітаптар

Ерекше қорғалатын табиғи аймақта табиғат жылнамасын жазу мақсатында ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің қызметкерлеріне және мемлекеттік инспекторларға қажетті құрал жабдықтармен қамтамасыз етілуде: микроскоп-бинокуляр – 4 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2 ) – 10 дана, психрометриялық – гигрометр – 10 дана (ауаның ылғалдылығын өлшеуге арналған құрал). Ағымдағы жылда Сырдария филиалына: психрометриялық – гигрометр – 3 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2 ) – 3 дана, Түркістан филиалына: психрометриялық – гигрометр – 3 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2) – 3 дана, Боралдай филиалы: психрометриялық – гигрометр – 4 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2 ) – 4 дана құралдарымен қамтамасыз етілді. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінде кітапхана қоры және қажетті құрал – жабдықтар көмегімен табиғат жылнамасын жазуға қажетті мәліметтерді толықтыруға, мониторинг, фенологиялық бақылау жүргізуге тікелей қажетті болып табылады.

DSCF4165

ҒАМ бөлімінің қызметкерлері жиналған гербарийлерді сапасын тексеріп санақ жүргізуде

DSCF4165

ҒАМ бөлімінде жиналған гербарийлер

 

DSCF4165

ҒАМ бөлімінің қызметкерлері энтомологиялық коллекцияны микроскоп құралының көмегімен түрлерін анықтауда

DSCF4165

ҒАМ бөлімінде жиналған энтомологиялық коллекция

 

 

DSCF4165

ҒАМ бөлімінде жиналған энтомологиялық коллекцияның сапасын тексеріп санақ жүргізуде

 

Ағымдағы жылдың қыркүйек айының 04 -05 күндері Сырдария – Түркістан өңірлік табиғи паркін құру жөніндегі жаратылыстану – ғылыми негіздеме жобаланған қаратау архарының миграциялық жолындағы экологиялық дәліздің өсімдіктер әлемін кешенді түрде зерттеу үшін Қаратау қорығының аға ғылыми қызметкері, биология ғалымдары кандидаты Г.Б.Сақауованың жетекшілігімен өңірлік табиғи парктің ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің бастығы Е.Х.,Төлеміс аға ғылыми қызметкері М.А.Наров және Боралдай филиалы директорының орынбасары М.Өсеровтің қатысуымен Боралдай филиалы мен оның іргелес аймақтарында болашақ жобаланған экологиялық дәлізбен жүрген кезде, кездескен жер пайдаланушылармен, мал бағушылармен дәліздің қаратау архарын қорғаудағы рөлін, ол жөніндегі ЕҚТА заң талаптарын, келешекте бірлесіп жұмыс жүргізудің маңызын түсіндірілді.

Боралдай филиалының орман тұқымбағындағы ағаш – бұта көшеттеріне күтіп – баптау жұмыстары барысы бақыланды.

 

 

 

DSCF4165

Одаман асуына жетпей оң жақтағы тас жол бойындағы нүктеден (биіктік – 538м, N - 430 19.796, E - 0690 20.697) басталған бағыт

DSCF4165

Үсіктас ауылы сырқы көрініс

 

DSCF4165

Үсіктас ауылы (биіктік – 491м, N - 430 19.579, E - 0690 22.688)

DSCF4165

Айуан төбе тауы және Жонбелдің екі ортасы (биіктік – 1119 м, N - 430 19.968, E - 0690 26.725)

DSCF4165

DSCF4165

DSCF4165

 

 

DSCF4165

Байжансай төбесі – бұл жерлерде 1995 жылдарға дейін ұлкен ауыл болған және кен орны жұмыс істеген.Байжансай аулының биік шатқалдарынан архарлар көптеп кездесетін болған(биіктік – 1273 м, N - 430 14.011,E - 0690 54.815)

DSCF4165

Байжансай жолының бойында алғашқы рет кездесіп отырған бағалы эндемик өсімдік (Тасжапырақты лепидолофа табылған жер) Байжансай жолы (биіктік – 676 м, N - 430 10.504, E - 0690 57.398)

DSCF4165

Есек бел – жергілікті халықтардың айтуынша архарлардың қыстайтын жері болған екен (биіктік – 1160 м, N - 430 05.976, E - 0690 55.500)

DSCF4165

Секіртпе сай қарсы беті (Ақсу – Жабағылы қорығының бір учаскесімен іргелес) (биіктік – 922 м, N - 420 55.711, E - 0690 54.809)

DSCF4165

Секіртпе сай сол беті (биіктік – 929 м, N - 420 55.561, E - 0690 53.928)

 

DSCF4165

Жаңғақ оң беткей - (биіктік – 953 м, N - 420 55.427, E - 0690 54.161. Қошқар ата өзені бойы)

DSCF4165

DSCF4165

Тасжапырақты лепидолофа (Lepidolopha filifolia) Лепидолофа нителистая, алғашқы рет кездесіп отырған бағалы эндемик өсімдігі, гербарийге алынып, суретке түсірілп және табылған жерінің координаттары түсірілді

 

DSCF4165

Боралдай филиалындағы тұқымбақтағы ағаш – бұта көшеттерін күтіп- баптау жұмыстары

DSCF4165

Тұқымбақтағы қолдан өсірілген кәдімгі пістенің өскінінің биіктігін өлшеу – Е.Төлеміс

DSCF4165

Тұқымбақтағы қолдан өсірілген кәдімгі пістенің өсіп – дамуы барысын талқылау
«Сырдария – Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-де       2014-2018 жылдарға арналған ғылыми – зерттеу жұмыстарының жоспарына парк аумағында «Сырдария – Түркістан МӨТП-ң басты және индикаторлық омыртқасыз жануарлар топтарын, биологиялық әртүрлілігін ұзақ уақыттық ғылыми мониторинг негізінде зерттеу» тақырыбы енгізілді. Соңғы 1,5 жылда б.ғ.к., П.А.Есенбекованың жетекшілігімен және парктің ғылыми қызметкерлерінің тікелей қатысуыларымен Сырдария мен Арыс өзендерінің жайылмаларында омыртқасыз жануарлардың 3 классқа, 13 отрядқа 44 тұқымдасқа жататын 101 түрі анықталып, олардың 273 коллекциялары жиналды. Осы зерттеулердің нәтижелерімен омыртқасыздар жөнінде жиналған нақты мәліметтердің негізінде Сырдария-Түркістан МӨТП-ң Сырдария және Арыс өзендерінің атырауындағы омыртқасыздар түрлері қысқаша анықтамалығы (2 басылым) әзірленді. Бұл қысқаша анықтамалыққа омыртқасыздардың 74 түрі енгізіліп отыр. Анықтамалық кітапша «Сырдария – Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-ң №9 ғылыми – техникалық кеңесінде қаралып, баспаға ұсынуға бекітілді.

 

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің ғылыми-зерттеу жұмыстарының жариялымдары.

Авторлар

Мақала атауы

Қайда, қашан баспадан шықты

1

Мошқалов Б.М., Төлеміс Е.Х.

Өңірлік саябақтың алғашқы қалыптасу жылының оң жұмыстары.

«Биоалуантүрлілікті зерттеу мен ерекше қорғалатын табиғи территориялар желілерін қалыптастыру мен жұмыс істеудегі жетістіктер» Халықтар. Ғылыми-практикалық конф.материалдары (биология ғылымдарының докторы, профессор Т.М.Брагинаның мерейтойына орай). «Успехи формирования и функционирования сети особо охраняемых природных территорий и изучение биологического разнообразия (к юбилею д.б.н., профессора Т.М.Брагиной): материалы Междунар.научно-практик.конф./ жауапты ред.: К.М.Баймырзаева, Т.М.Брагиной, Е.А.Абиля- Қостанай: КГПИ, 2014. -360 б.
26.02.2014 – 27.02.2014 жыл.

 

2

Төлеміс Е.Х.,
 Наров М.А.

Сырдария мен Арыс өзендерінің жайылмасындағы  өсетін жыңғылдардың маңызы мен жағдай туралы

Барсакелмес мемелекеттік табиғи қорығының 75 – жылдығына арналған «Барсакелмес қорығы мен Арал өңірінің биоәртүрлілігін сақтау және тұрақты дамыту перспективалары» халықаралық ғылыми – тәжірибелік конференциясының материалдары. 129 – 133 б.б. Арал 2014 ж.  

3

Төлеміс Е.Х.,
 Наров М.А.

Сырдария өзенінің жайылмасы мен атырауында кездесетін тұзға төзімді кейбір өсімдіктер

Шарын МҰТП –нің  10 жылдығына арналған, «Шарын мемлекеттік  ұлттық табиғи паркінің және шектес аумақтардағы биоәртүрліліктің қазіргі жағдай» халықаралық ғылыми – тәжірибелік конференциясының материалдары 19 – 20 қыркүйек 2014ж. 180 – 183 б.б. Алматы 2014жыл.

4

Төлеміс Е.Х.,
 Наров М.А.

Өңірлік табиғи парк аумағында бұхар бұғысын қайта жерсіндіру нәтижелерінің қазіргі жағдайы

Үстірт қорығынң 30 жылдығына арналған «Қорық аумақтарындағы аридтік аймақтардың мәселелрі» конференциясының материалдары (9-11 қыркүйек 2014 жыл, 139-141 б.б.)
Жаңаөзен қаласы  2014ж. 

5

Төлеміс Е.Х.,
 Тажиева А.Д.

Боралдай филиалындағы эндемикалық өсімдіктердің токсономиялық құралы және оларды қорғау шаралары

«Іргелі және қолданбалы ғылым» XI Халықаралық ғылыми конференция материалдары. 30 қазан – 7 қараша 2014 ж. Шеффилд қ,(Англия)

6

Төлеміс Е.Х.,
 Тажиева А.Д.
Жанконсова А.

Өңірлік табиғи парктің аумағындағы фенологиялық алаңдардың орналасуы

«М.Әуезов атындағы ОҚМУ ғылыми еңбектері, научные труды ЮКГУ им.М.Ауезова» желтоқсан 2014 ж.

inage001
inage002


Ғылым ақпарат және мониторинг бөлімінің 2013 жылғы атқарылған жұмыстарының есебі

 

 

 

Қаратау мемелекеттік қорығының аға ғылыми қызметкері, б.ғ.к., Г.Б.Сақауова жетекшілігімен өткзілген Ғылыми семинар

 

DSCF4165

 

Боралдай филиалы, Төменгі боралдай

 

DSCF4165

 

Өңірлік парктың ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің бастығы Төлеміс Е.Х., және Боралдай филиалының орман шебері Жолдасов Ш.І. фенологиялық алаңды таңдау барысында. (Боралдай филиалы, Төменгі боралдай)

 

DSCF4165

 

Нағыз пісте – долана қауымдастығы №1 фенологиялық алаңдағы алғашқы зерттеулер (Боралдай филиалы, Төменгі боралдай)

 

DSCF4165

 

ҒАМ бөлімінің бастығы Төлеміс Е.Х. – қаратау ырғайын (Cotoneaster karatavica) зерттеуде эндемикті өсімдік

 

DSCF4165

 

Б.ғ.к., Сақауова Г.Б. гербарий жинақтау барысында

 

DSCF4165

 

Түркістан доланасы (Crataegus turkestanica)Боярышник туркестанский, Төменгі боралдай

 

DSCF4165

 

Понтий доланасы (Crataegus ponticaБоярышник понтийский, Төменгі боралдай

 

 

 

DSCF4165DSCF4165

Жабай жүзім (virtis vinifera) , Төменгі боралдай


DSCF4165

DSCF4165

Cақауова Г.Б. жетекшілігімен өткізілген ғылыми семинар, Түркістан филиалы Сырдың бойы

DSCF4165

Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі және Туризм, рекреация және экоағарту бөлімінің қызметкерлерімен бірлесе Боралдай филиалы Орта сүңгіде ғылыми және туристтік мақсатта зерттеу жұмыстарын жүргізуде.

Б.ғ.к, Есенбекова П.А. жетекшілігімен өңірлік табиғи саябағының Түркістан және Сырдария филиалдарының аумағындағы омыртқасыз жануарлардың алуантүрлігін зерттеуде

DSCF4165

DSCF4165

DSCF4165

Sympetrum vulgatum – Тип БУЫНАЯҚТЫЛАР (ATHROPODA)

Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ИНЕЛІКТЕР (ODONATA)

DSCF4165

Sympetrum flaveolum – Тип БУЫНАЯҚТЫЛАР (ATHROPODA)

Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ИНЕЛІКТЕР (ODONATA)


DSCF4165DSCF4165

Calliptamus barbarous Acrida oxycephala

DSCF4165

Psophus stridulus

Тип БУЫНАЯҚТЫЛАР (ATHROPODA) Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ТІКҚАНАТТЫЛАР (ORTHOPTERA) Тұқымдас обыр шегірткелер (acridida

DSCF4165

Argynnis pandora – Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ҚАБЫРШАҚҚАНАТТЫЛАР (LEPIDOPTERA)

Тұқымдас НИМФАЛИДАЛАР (NYMHALIDAE)

 

DSCF4165DSCF4165

Brachynema Purpureomarginatum Triguttatum Дернәсілі

Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ЖАРТЫЛАЙ ҚАТТЫҚАНАТТЫЛАР (HETEROPTERA) Тұқымдас НАҒЫЗ ҚАЛҚАНШАЛЫЛАР (PENTATOMIDAE)

Таралуы: Испания. Қазақстанда алғаш рет кездесіп отыр.

DSCF4165DSCF4165

Rhapigaster nebulosa Pyrrhocoris apterus

Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ЖАРТЫЛАЙ ҚАТТЫҚАНАТТЫЛАР (HETEROPTERA)

Тұқымдас ҚЫЗЫЛ ҚАНДАЛАЛАР (PYRRHOCORIDAE)

DSCF4165DSCF4165

Sigara lateralis Rhapigaster nebulosa

Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Отряд ЖАРТЫЛАЙ ҚАТТЫҚАНАТТЫЛАР (HETEROPTERA)

Тұқымдас - ПЛЕИ, СУ БҮРГЕШІКТЕР

DSCF4165DSCF4165

Anechura bipunctata Labidura riparia

Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA) Класс НАСЕКОМДАР (INSECTA)

Отряд ТЕРІҚАНАТТЫЛАР (DERMAPTERA) Отряд ТЕРІҚАНАТТЫЛАР (DERMAPTERA)

Тұқымдас ЛАБИДУРИДАЛАР (LABIDURIDAE) Тұқымдас НАҒЫЗ АЙЫРҚҰЙРЫҚТАР (FORFICULIDAE)


DSCF4165

Armadillidium vulgare – Тип БУЫНАЯҚТЫЛАР (ATHROPODA)

Тип тармағы ЖЕЛБЕЗЕКТЫНЫСТЫЛАР (BRANCHIATA)

Класс ШАЯНДАР (CRUSTACEA)

Отряд ТЕҢАЯҚТЫ ШАЯНТӘРІЗДІЛЕР (ISOPODA)

Отряд тармағы ЖЫЛБЫСҚЫЛАР (ONISCIDEA)

Тұқымдас ЖЫЛБЫСҚЫЛАР (ARMADILLIDIIDAE)

DSCF4165

Dermanyssus gallinae – Тип БУЫНАЯҚТЫЛАР (ARTHROPODA), Тип тармағы ХЕЛИЦЕРАЛЫЛАР (CHELICERATA), Класс ӨРМЕКШІТӘРІЗДІЛЕР (ARACHNIDA), Класс тармағы КЕНЕЛЕР (ACARI), Отряд ПАРАЗИТИФОРМДЫ КЕНЕЛЕР (PARASITIFORMES), Тұқымдас тармағы ГАМАЗ КЕНЕЛЕРІ (GAMASOIDEA)


DSCF4165

Дала жұмыстарында жиналған насекомдар коллекциясы

DSCF4165

Дала жұмыстарында жиналған гербарийлердің түрлері

Ғылыми, ақпарат және мониторинг бөлімінде кітапхана қоры құрылып, көптеген ғылыми кітаптар жинақталып олардың саны 310 данаға жеткен.

Ерекше қорғалатын табиғи аймақта табиғат жылнамасын жазу мақсатында ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің қызметкерлеріне және мемлекеттік инспекторларға қажетті құрал жабдықтармен қамтамасыз етілді: микроскоп-бинокуляр – 1 дана, ұлғайтқыш әйнек (лупа) – 1 дана, термометр топырақтық (ТМ-3) – 3 дана, термометр сынаптық (ТМ-1) – 3 дана, жауын-шашынның түсу көлемін өлшейтін стақан – 3 дана, анемометр (желдің жылдамдығын өлшейтін құрал) – 3 дана. 2013 жылы Сырдария филиалына: психрометриялық – гигрометр – 1 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2 ) – 1 дана, Түркістан филиалына: психрометриялық – гигрометр – 1 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2) – 1 дана, Боралдай филиалы: психрометриялық – гигрометр – 4 дана, термометр топырақтық (ТМ 4 – 2 ) – 1 дана құралдарымен қамтамасыз етілді. Ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінде кітапхана қоры және қажетті құрал – жабдықтар көмегімен табиғат жылнамасын жазуға қажетті мәліметтерді толықтыруға, мониторинг, фенологиялық бақылау жүргізуге тікелей қажетті болып табылады.